Hoe vaak gebeurt een onteigening?
Omdat de data niet centraal worden bijgehouden, is dat moeilijk vast te stellen. Toen het nieuwe Onteigeningsdecreet werd opgesteld, verzamelde de Vlaamse overheid wel eenmalig de cijfers van onteigeningen die zij zelf deed. In de periode 2010-2014 werden 246 dossiers opgestart. Ruwweg één per week dus.
Het aantal onteigeningen ligt wel veel hoger, want één dossier kan bestaan uit één tot vele tientallen percelen. Het kan gaan om een metertje van een weiland, maar ook om volledige woonhuizen. Het departement Kanselarij en Bestuur geeft twee voorbeelden. Voor de bouw van een brug over de N49 werd één perceel onteigend voor 51 euro. Maar voor de uitbreiding van het Zwin of de verbreding van het Albertkanaal werden tientallen percelen onteigend met bedragen boven de 10 miljoen euro.
Wie mag onteigenen?
Heel wat overheidsinstanties, maar ook gemeente- en provinciebesturen, OCMW’s, provinciale ontwikkelingsmaatschappijen, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en bedrijven als De Lijn. Ze moeten wel kunnen aantonen dat de onteigening het algemeen belang dient en noodzakelijk is. Als er een minder ingrijpend alternatief is, moet de overheid daarvoor kiezen. Wie het niet eens is met de beslissing, kan naar de Raad voor Vergunningsbetwistingen stappen.
Waarom wordt er vooral onteigend?
De berekening van 2010 tot 2014 wees uit dat het departement Mobiliteit en Openbare Werken 89 procent van de Vlaamse dossiers opende. Het departement Leefmilieu, Natuur en Energie opende de overige 11 procent. De aanleg van nieuwe fietspaden, wegen en op- en afrittencomplexen leidt het vaakst tot onteigeningen.
Hoe groot is het risico dat ik onteigend word?
De overheid gaat maar zelden tot onteigening over, maar in principe bestaat de kans voor elk stukje grond. Wie in het verlengde van de startbaan van een luchthaven woont, of langs een drukke weg waar nog geen fietspad ligt, loopt wel meer risico.
Hoe verloopt zo’n procedure?
Eerst krijgt u een aangetekende brief met de melding welke plannen op tafel liggen, waar u bezwaar tegen kan aantekenen. Er komt een schatter die (van buitenaf) een bedrag vastlegt, waarna u een voorstel krijgt. Daarover kunt u onderhandelen.
‘Eigenlijk spreken wij pas van onteigening als we via gerechtelijke weg gaan’, zegt Nadine Van Wambeke van de afdeling Vastgoedtransacties van de Vlaamse overheid. ‘We gaan eerst onderhandelen over grondverwerving en gaan pas daarna over tot gerechtelijke onteigening. Zo’n 2 tot 3 procent gaat via gerechtelijke weg.’
Een steekproef van het Agentschap Wegen en Verkeer wees vorig jaar uit dat het zo’n vier jaar duurde om alles afgewerkt te krijgen bij projecten die al rond waren geraakt, en gemiddeld 6,5 jaar bij de projecten die nog lopende waren.
Hoe wordt de waarde van mijn grond/huis bepaald?
De overheid vergelijkt uw eigendom met de prijs van gronden of gebouwen in de buurt die onlangs verkocht zijn. ‘Niet alleen die waarde telt, maar ook de schade die u lijdt en de eventuele minwaarde van de rest van het goed, bijvoorbeeld als gevolg van het feit dat u een kleinere tuin overhoudt’, zegt Gregory Verhelst, advocaat gespecialiseerd in onteigeningsrecht. ‘De overheid houdt wel geen rekening met de eventuele meerwaarde die het gevolg is van onteigening. Als landbouwgrond na de onteigening verandert in een bedrijventerrein, krijgt u toch de prijs van landbouwgrond.’ Als u moet verhuizen, wordt u ook vergoed voor de notariskosten, registratierechten en andere verhuiskosten.
Kan het dat mijn buur meer krijgt voor zijn voortuin dan ik?
Dat is mogelijk, omdat de overheid ook rekening houdt met de staat ervan. Want ook voor de haag of het hek wordt een waarde bepaald. Voor een gerenoveerd huis met een pas geïnstalleerde badkamer is de vergoeding hoger dan voor een ouder huis.
U kunt ook zelf een schatter inschakelen en op basis daarvan de onderhandelingen voeren. Als meerdere voortuinen of gebouwen op een rij worden onteigend, let de overheid er wel op dat de verschillen tussen gelijkwaardige stukken beperkt blijven.
Als ik er echt niet uit geraak, wie bepaalt dan de waarde van mijn grond?
Als na onderhandelingen geen akkoord mogelijk is, stapt de overheid naar de vrederechter. Die schakelt een schatter in, maar ook daartegen kunt u beroep aantekenen. De gerechtskosten zijn altijd voor de overheid.
