BRUSSEL Michael O'Leary (42), meestal in afgesleten jeans en met het hemdje nonchalant open tot op borsthaarhoogte, staat nu al een goede tien jaar aan het hoofd van Ryanair. Hij werpt zich steevast op als de verdediger van de modale reiziger. Maar achter dat imago gaat een keihard zakenman schuil die enkel oog heeft voor de bottom line van de resultatenrekening van zijn luchtvaartmaatschappij, desnoods ten koste van diezelfde reiziger.
Als de Ryanair-topman Michael O'Leary de gevestigde waarden in de luchtvaart tegen de schenen kan stampen, zal hij het niet laten. Ietwat arrogant, maar super zelfverzekerd, heeft de Ier de afgelopen tien jaar voor een revolutie gezorgd in de luchtvaartsector. Met zijn lagekostenmodel heeft hij de traditionele luchtvaartmaatschappijen wakker geschud. Sinds het toenemende succes van Ryanair zijn ook de groten steeds meer op hun kosten gaan letten en zijn de prijzen van de vliegtuigtickets ook bij de traditionele luchtvaartmaatschappijen een stuk omlaag gegaan.
O'Leary werd 42 jaar geleden geboren op een landgoed nabij Mullingar, een uurtje rijden van Dublin. Hij is de oudste van zes. De multimiljonair cultiveert zijn imago van doodgewone Ierse boerenzoon, maar hij kreeg een eersteklasopleiding. Het landbouwbedrijf van zijn ouders draaide zeer goed en de jongeman werd naar Glongowes Wood College, een zeer gereputeerde kostschool geleid door jezuïeten, gestuurd. Glongowes Wood College wordt weleens het Eton van Ierland genoemd. Het college was bijvoorbeeld ook de alma mater van de befaamde Ierse schrijver James Joyce.
Nadien studeerde hij economie aan het Trinity College in Dublin, waarna hij aan de slag ging als belastingadviseur bij KMPG. In die functie kwam hij in contact met Tony Ryan, die een luchtvaartmaatschappijtje had opgericht, maar er maar niet in slaagde om uit de rode cijfers te geraken. Hij werd uiteindelijk in 1988 Ryans rechterhand en vanaf 1994 heeft hij als gedelegeerd bestuurder de touwtjes in handen bij Ryanair.
,,Hij heeft mij zeker tien tot twintig keer gevraagd om bij hem te komen werken, maar het interesseerde mij gewoonweg niet.'' Uiteindelijk hapte O'Leary toch toe nadat hij een kwart van de aandelen in de luchtvaartmaatschappij had gekregen. Na de beursgang van Ryanair in 1997 hield hij nog 14 procent over, een pakket dat hij de afgelopen jaren nog verder heeft afgebouwd. Nu zou de Ier nog ruim 5 procent van de lagekostenmaatschappij in handen hebben. Zijn vermogen wordt geraamd op een half miljard euro.
De laatste keer dat de Ier nog een pakket aandelen verkocht, was in juni vorig jaar. Hij verkocht toen vier miljoen stuks, goed voor bijna 24 miljoen euro. ,,Ik moest mijn huwelijk toch kunnen betalen''. Miljonair O'Leary was lange tijd Ierlands meest begeerde vrijgezel, totdat hij in september vorig jaar in het huwelijk trad met bankierster Anita Farrell. In tegenstelling tot de vliegtuigpassagiers van Ryanair, werden de driehonderd gasten op het huwelijksfeest wel verwend met champagne en verfijnde gerechten. De afgelopen vier jaar heeft O'Leary telkens in de maand juni een flink pakket aandelen verkocht. De huwelijkssmoes had hij trouwens twee jaar geleden ook al eens gebruikt, maar de verloving sprong toen af. O'Leary woont op een gigantisch landgoed in Mullingar.
Officieel heeft O'Leary de oorlog verklaard aan de dure vliegtickets van de andere luchtvaartmaatschappijen. Ook afgelopen dinsdag greep de topman opnieuw de kans om zich op te werpen als de Robin Hood van de minder gegoede reiziger. Onder een grote affiche met daarop EU bans low fares', haalde O'Leary zwaar uit naar de Europese Commissie die reizen ,,voor een modaal gezin flink duurder zou maken''.
Het moet toegegeven worden, O'Leary heeft vliegen bereikbaar gemaakt voor een zeer groot publiek door zeer aantrekkelijke prijzen aan te bieden. Hij heeft bovendien de traditionele luchtvaartmaatschappijen verplicht om ook meer op de kleintjes te letten zodat ook zij hun prijzen verlaagd hebben. Hij laat geen enkele gelegenheid voorbijgaan om steeds dezelfde boodschap te verkondigen: Ryanair is de enige echte lagekostenmaatschappij en alle andere luchtvaartmaatschappijen zijn ongelofelijk duur.
Hij zit daarbij niet om een stunt verlegen. Vorige maand werd hij nog door de veiligheidsmensen van Luton Airport, ten noorden van Londen, bij de kraag gevat. O'Leary probeerde met een afgedankte tank uit WO II het terrein van lagekostenconcurrent easyJet binnen te rijden met de boodschap ,,dat hij het publiek wou bevrijden van de hoge tarieven van easyJet''.
Toen de lagekostenmaatschappij zich in 2001 in Charleroi vestigde, maakte ze dat bekend met de slogan 'Pissed off with Sabena's high fares?''. Die slogan werd afgebeeld boven een afbeelding van Manneken Pis die met een mooie straal Sabena van het toneel doet verdwijnen. Sabena-opvolger SNBA werd verwelkomd door een lachende Mona Lisa die zegt:,,SN zegt de laagste tarieven te hebben in Europa?'' ,,Laat me niet lachen''.
Ryanair werd voor de Manneken-Pis-campagne in kort geding veroordeeld. En dat is lang niet de enige veroordeling die de luchtvaartmaatschappij opliep voor een van haar campagnes. Ryanair liep al in heel wat landen tegen de lamp met zijn reclamecampagnes. Niet alleen omdat ze denigrerend zijn, maar vaak ook misleidend. Maar dat deert O'Leary niet, integendeel. Al die heisa levert alleen maar extra reclame op. Gratis!
Wie O'Leary bezig hoort op een van zijn persconferenties zou haast denken dat een vrijwilliger van een non-profitorganisatie aan het woord is. Maar dat beeld is slechts schijn. De Ier is een keiharde zakenman die slechts één doel voor ogen heeft, winst maken. Daarvoor moet zeker zijn personeel en soms zelfs zijn ,,geliefde reiziger'' wijken.
Aan vakbonden heeft hij lak. Bovendien moet het personeel hard werken. Zo vervoerde één Ryanair-medewerker in 2002 gemiddeld 8.000 passagiers. Bij Lufthansa stond toen gemiddeld één medewerker tegenover 1.200 passagiers en bij KLM en British Airways ligt dat rond de 800. De piloten worden wel goed betaald en Ryanair is voor velen een aantrekkelijke werkgever omdat ze snel kunnen promoveren gezien de sterke groei van de luchtvaartmaatschappij.
Maar solliciteren gaat niet zomaar. Piloten die op een van de jobs op de site willen ingaan, moeten in elk geval al 50 pond (70 euro) neertellen. Aanmelden via Internet was de enige mogelijkheid en betalen moest via kredietkaart. De gelukkigen die werden uitgenodigd, mochten nog eens 200 pond (280 euro) neertellen voor een interview en een test met de vluchtsimulator. Ryanair werd voor die praktijken in ons land op de vingers getikt door de sociale inspectie. Het gros van het personeel staat ook op de Ierse loonlijst met de daarbijbehorende voordelige fiscale en sociale lasten.
Ook de ,,geliefde reiziger'' wordt niet altijd even ernstig genomen. De prijs voor een Ryanair-vlucht is dikwijls zeer democratisch, maar de superaanbiedingen van Ryanair zijn vaak niet meer dan teasers. Een gemiddelde heenreis bij Ryanair kost 46 euro. Bij easyJet is dat 61,85 euro. Op een vliegtuig zijn er nu eenmaal bijna evenveel tarieven als er stoelen zijn. Een luchtvaartmaatschappij bepaalt de gemiddelde kostprijs per vlucht en zorgt dat de zitjes die ze denkt te verkopen per vlucht volstaan om winst te maken. Als ze begint te boeken, hanteert ze de laagste prijs, maar naarmate het vliegtuig voller zit, stijgt de prijs. Ryanair is in ons land al op de vingers getikt door de economische inspectie omdat het voor de reizigers praktisch onmogelijk was om een van de supervoordelige tickets te kopen.
Bij de spotprijs die Ryanair afficheert, komen bovendien nog een pak extra kosten. Zo worden de luchthaventaksen - toch al gauw een paar tientallen euro - niet in rekening gebracht. Wie boekt - en dat kan alleen via het Internet - betaalt meestal met een kredietkaart. Daarvoor rekent Ryanair nog eens 2,5 euro aan. Wie op zijn vlucht bovendien iets wil drinken of knabbelen, is nog eens snel 6 euro of meer kwijt.
Als er iets misloopt - annulatie, vertraging of bagageverlies - wordt de reiziger wel eens aan zijn lot overgelaten. Voor klachten, gelieve u te wenden tot Ierland waar de hoofdzetel gevestigd is. Ryanair weigert het Europees Charter van de Passagier te ondertekenen, dat onder meer respect en bijstand garandeert en ondertekend werd door alle Europese luchtvaartmaatschappijen. Ryanair stelde een eigen handvest op dat de laagste prijzen garandeert.
Alles heeft een prijs, ook goedkoop vliegen. Maar het Ryanair-concept slaat aan waardoor de lagekostenmaatschappij de afgelopen jaren groeide als kool en zich tegelijkertijd ontpopte tot de meest winstgevende Europese luchtvaartmaatschappij. De beslissing van de Europese Commissie, afgelopen donderdag, veroorzaakte een barstje in O'Leary's businessmodel, maar hij zet zijn strijd tegen de rest van het luchtvaartwereldje voort. Afgelopen donderdag feliciteerde hij ,,de Europese Commissie nog met de unanieme steun die ze kreeg van de hogekostenmaatschappijen en - luchthavens in het Charleroi-dossier.''
