Distributienetbeheerder Eandis begint binnenkort met de installatie van 'slimme energiemeters' bij veertigduizend gezinnen uit Aalst, Leuven en acht andere Vlaamse gemeentes. Terwijl de meterstand bij een klassieke meter elk jaar manueel moet worden afgelezen, stuurt de slimme meter uw verbruiksgegevens continu en volautomatisch door naar uw energieleverancier. En naar een display in de huiskamer, waar u perfect kunt aflezen hoeveel energie u wel verbruikt, en hoeveel dat precies kost.

Een digitale revolutie dus. Het pilootproject krijgt de volle steun van de Vlaamse regering. Als het van minister-president Kris Peeters afhangt, heeft élk huisgezin tegen 2020 een slimme meter staan.

De veertigduizend uitverkoren proefgezinnen werden onlangs ingelicht. ‘U staat mee aan de wieg van het energieverhaal van de toekomst. U krijgt gratis nieuwe verbruiksmeters die u zullen helpen om minder te verbruiken.' Het klinkt als een sprookje. Alleen, de werkelijkheid is heel wat minder rooskleurig.

Gratis meters?

Om te beginnen zijn slimme meters helemáál niet gratis. Het pilootproject alleen al kost 135 miljoen euro. En, voor alle duidelijkheid, die kost rekent Eandis wel degelijk integraal door aan de consument, via hogere distributienettarieven. Bovendien is dat nog maar het begin. De installatie van slimme elektriciteits- en gasmeters in elk Vlaams huisgezin zal volgens het gespecialiseerde KEMA-onderzoeksbureau oplopen tot 1,6 miljard euro. Wie dat moet betalen? De consument, natuurlijk. Volgens Eandis zullen de slimme meters de distributienettarieven, die de voorbije jaren al fors gestegen zijn, in de toekomst nog 20 procent duurder maken.

Minder verbruiken?

Helpt de slimme meter u om minder energie te verbruiken? Studies wijzen inderdaad uit dat consumenten bewuster met energie omgaan als ze continu geconfronteerd worden met gedetailleerde informatie over hun energieverbruik. Maar het effect is heel beperkt. Volgens het KEMA-onderzoek zouden gezinnen in Vlaanderen nauwelijks 1,5% kunnen besparen. Voor een gemiddeld gezin betekent dat een besparing op het elektriciteitsverbruik van nauwelijks 15 euro per jaar. Dat is bijzonder weinig, als je weet dat de installatie van slimme meters in heel Vlaanderen 640 tot 800 euro per gezin zal kosten.

Het besparingseffect dooft na enkele maanden ook uit. In het begin kijken mensen nog wel elke dag naar die nagelnieuwe meter, maar die interesse droogt snel op. In Nederland blijkt uit consumentenonderzoek dat 51 procent van de consumenten met een slimme meter na verloop van tijd 'nooit' meer naar de meterstand kijkt, en 32 procent slechts 'zeer zelden'.

Wie toch zijn elektriciteitsverbruik op elk uur van de dag in detail wil kunnen volgen, heeft bovendien helemaal geen dure 'slimme meter' nodig. Er zijn eco-gadgets op de markt die uw energieverbruik recht vanuit de klassieke meterkast draadloos doorsturen naar uw computer of een display in de huiskamer. Kostprijs : nog geen 35 euro. Of maar liefst twintig keer goedkoper dan de slimme meter van Eandis.

Het energieverhaal van de toekomst?

De consument zit bijgevolg niet te wachten op de slimme meter, maar energiebedrijven horen de kassa luid rinkelen. Niet voor niets noemt consultancybureau CapGemini slimme meters ‘de heilige graal van de energiemarkt'. Volgens een energierapport van het adviesbureau Brattle Group kan de introductie van slimme meters in heel Europa de energiesector maar liefst 53 miljard euro opleveren. Omdat afrekeningsfacturen voortaan elke maand kunnen opgestuurd worden, in plaats van om het jaar, bijvoorbeeld. Omdat wanbetalers veel sneller door de mand vallen, en volautomatisch en met één druk op de knop kunnen gedropt worden. En ook, omdat verbruiksgegevens digitaal en volautomatisch binnenkomen, en meteropnemers dus aan de deur gezet kunnen worden. Alleen al in Vlaanderen dreigen zo 212 jobs voor de bijl te gaan.

Maar bovenal: de slimme meter maakt nieuwe, 'slimme' tarieven mogelijk. Electrabel & Co dromen van innovatieve, dynamische tariefformules, waarbij de stroomprijs dag per dag, of zelfs uur per uur kan verschillen. Op piekmomenten, wanneer elektriciteit schaars is, riskeert de consument bijgevolg fors meer te betalen.

In de Verenigde Staten, waar slimme meters al langer bestaan, is stroom op piekmomenten drie tot vijf keer duurder dan normaal. Een goede zaak voor de energiebedrijven, die hun winstmarges zien groeien. Maar de consument verliest. Omdat stroom duurder wordt. En omdat niemand nog de weg vindt in de wildgroei aan tariefformules die ontstaat.

Slimme meters zijn een dom idee. Het project is peperduur en jaagt de consument op kosten, terwijl de baten ver te zoeken zijn. In Wallonië heeft men dat begrepen. Volgens de Waalse energiewaakhond Cwape ‘leveren de slimme meters geen energiebesparing op' en is het hele project ‘onverantwoord duur' en bijgevolg ‘geen prioriteit'. Duimen maar dat ook de Vlaamse overheid dat nu gaat beseffen.