De regelneef doet aan doemdenken, dankzij Wim de Bie — Wim de Bie. Foto: belga

Wim de Bie, de Nederlandse satiricus die gisteren overleed, laat een schat aan taalinnovaties na. Dat zochten Nederlandse websites uit. Van Dale telt een veertigtal woorden die ontleend zijn aan Koot & Bie.

Woorden als ‘doemdenken’ of ‘regelneef’ zijn compleet ingeburgerd in ons taalgebruik. Wat weinigen weten: de woorden zijn ontsproten aan het brein van Koot & Bie, het Nederlandse satirische duo Kees van Kooten en Wim de Bie.

Een dag na het overlijden van Wim de Bie lijstte de Nederlandse NOS op welke woorden en/of uitdrukkingen we aan het duo te danken hebben.

In de Dikke Van Dale staan ruim veertig woorden en gezegdes die door Van Kooten & De Bie werden geïntroduceerd, zegt hoofdredacteur Ton den Boon van het woordenboek. ‘Sommige hebben ze zelf bedacht, andere kenden ze uit hun jeugd en hebben ze gepopulariseerd.’

‘Bijna iedereen keek naar het programma. Er was in de jaren 70 en 80 weinig aanbod op de televisie’, zegt taalkundige en schrijver Wim Daniëls.

Maar het succes zou niet zo groot zijn geweest als hun werk niet zo sterk was, voegt Den Boon toe. ‘Mensen hadden het er maandag op het werk over of speelden de sketches na. Zo werd de taal uit de sketches overgenomen en raakten mensen er vertrouwd mee.’

Tijdloos

Zoals gezegd hebben Van Kooten en De Bie zeker veertig woorden en uitdrukkingen ‘gemunt’, zoals het heet wanneer ze officieel worden opgenomen in de taal. Doemdenken (het koesteren van een uiterst sombere toekomstverwachting) is een van de bekendste.

‘Ze maakten in hun sketches de creativiteit van taal heel duidelijk’, zegt Daniëls. ‘Daarin waren ze uniek.’ Hij wijst erop dat een veel bewonderde schrijver als Simon Carmiggelt bijvoorbeeld maar één woord in het woordenboek kreeg: epibreren (doen alsof je heel druk bent, maar eigenlijk niks doet).

De kracht van Wim de Bie lag volgens Daniëls ook bij het ventileren van zijn mening door middel van typetjes. ‘Hij kon zijn mening verkondigen, niet als een predikant, maar door het bedenken en spelen van typetjes.’

Den Boon zegt dat Van Kooten en De Bie een verrijking van de Nederlandse taal hebben meegebracht. ‘Nog steeds gebruiken mensen hun woorden. Ze hebben in ieder geval het belang van creativiteit in de taal heel duidelijk gemaakt.’

‘Met ‘regelneef’ en ‘doemdenken’ heeft het duo woorden uitgevonden voor iets waar in het Nederlands nog geen woord voor was’, zegt Den Boon bij RTLNieuws. ‘Die woorden zijn inmiddels losgekomen van hun oorsprong. Ze gaan nog decennialang mee, misschien wel eeuwenlang.’