De gemiddelde leeftijd van een vrouw die nu in België bevalt, is volgens de meest recente cijfers 30,6 jaar oud. En de co-ouder, dus de vader of de meemoeder, is gemiddeld 34 jaar oud. Dat leeftijdsverschil, waarbij de moeder de jongste ouder is, blijkt er al altijd te zijn geweest, of toch de voorbije 250.000 jaar. Dat bericht een team van Amerikaanse onderzoekers in het vaktijdschrift Science Advances.

De leeftijd waarop mensen kinderen krijgen, schommelt doorheen de geschiedenis. Het oudst zijn moeders en vaders vandaag. Maar ook zo’n 38.000 jaar geleden waren ouders gemiddeld bijna 30 jaar oud wanneer ze een kind verwekten. Dat ‘gemiddelde’ omvat alle kinderen die in die tijd werden geboren, of ze nu wel of niet het eerste kind van hun ouders waren.

Na die piek van 38.000 jaar geleden daalde de gemiddelde leeftijd van de ouders weer. Ongeveer 6.400 jaar geleden waren ouders gemiddeld het jongst. Toen waren de moeders en vaders tijdens de bevruchting gemiddeld 25 jaar oud. Die periode van jonge ouders valt, aldus de vorsers, ruwweg samen met de opkomst van de eerste beschavingen. Daarna steeg de leeftijd weer. Die stijgende trend houdt tot vandaag aan.

Het ligt aan de vader

Maar achter de gemiddelde leeftijden van de ouders schuilen dus opmerkelijke leeftijdsverschillen tussen moeders en vaders. De vaders zijn altijd ouder geweest dan de moeders. ‘De leeftijd van moeders lag doorheen de geschiedenis gemiddeld rond 23 jaar en die van vaders rond 31 jaar’, zegt evolutionair geneticus Maarten Larmuseau (KU Leuven), die zelf niet betrokken was bij het onderzoek.

   • Kunnen mannen in 2050 vrouwen echt niet meer natuurlijk bevruchten?

‘Als de gemiddelde leeftijd van de ouders steeg of daalde, lag dat volgens dit onderzoek lange tijd vooral aan de vaders en niet aan de moeders. Het waren dus de vaders die doorheen de tijd opschoven en op jongere of juist op latere leeftijd kinderen verwekten. We vermoeden dat daarbij ook culturele normen een rol spelen, zoals bijvoorbeeld hoe belangrijk het is dat een man al een bepaalde status en onafhankelijkheid heeft voor hij een gezin sticht. Dus allicht speelde vroeger al veel meer mee dan alleen de biologische vruchtbaarheid.’

Pas in zeer recente generaties verkleint het leeftijdsverschil tussen mannen en vrouwen doordat vrouwen almaar ouder zijn wanneer ze kinderen krijgen en ze daardoor qua leeftijd dichter bij mannen komen, bijvoorbeeld omdat vrouwen hun carrière op de rails willen krijgen vooraleer er kinderen komen.

IJslandse families

Maar hoe kun je de leeftijd achterhalen van de vaders en moedersdie duizenden (of zelfs honderdduizenden) jaren geleden een kind verwekten, in een tijd waarin er nog geen geboorteaktes waren?

De onderzoekers gingen bij hun analyse zeer vernuftig te werk. Eenvoudig gezegd maken de onderzoekers handig gebruik van fouten of ‘mutaties’ die toevallig in de loop van het leven in de genetische code van een mens sluipen. Hoe ouder mannen en vrouwen zijn, hoe meer mutaties hun zaad- en eicellen bevatten. En net die mutaties geven ze door aan de kinderen die ze verwekken. De leeftijd van de ouders laat dus sporen na in het DNA van het kind. Het aantal mutaties in het DNA van een kind kan zelfs rechtstreeks gelinkt worden aan de leeftijd van zijn ouders.

De onderzoekers trainden een computermodel met DNA van IJslandse families en gegevens over de leeftijd waarop mannelijke en vrouwelijke familieleden kinderen kregen. Het computermodel ‘leerde’ zo patronen van mutaties in het DNA van de kinderen te herkennen en die patronen aan de leeftijden van de moeders en vaders te linken.

Maar, belangrijk, het DNA van een kind dat vandaag wordt geboren, bevat niet alleen de mutaties die de eigen moeder of vader aan hem heeft doorgegeven. Iedereen draagt mutaties mee die verre voorouders aan de volgende generatie voorouders hebben doorgegeven. In menselijk DNA zitten dus ook mutaties die al duizenden of zelfs honderdduizenden jaren meegaan. Met krachtige computers die gevoed worden met miljoenen menselijke genomen is het mogelijk om te schatten hoeveel generaties geleden een voorouder DNA moet hebben doorgegeven aan de volgende generatie.

Voor deze nieuwe studie lieten de onderzoekers hun getrainde computermodel los op zulke ­‘oude’ mutaties in menselijk DNA. Het computermodel kon ontrafelen welke leeftijd de moeder en de vader moeten hebben gehad wanneer die foutjes in het menselijke DNA zijn geslopen.

Omrekenen

‘Het is spectaculair dat we nu weten wat de gemiddelde leeftijden waren van moeders en vaders 250.000 jaar geleden, toen ze kinderen kregen’, zegt Larmuseau. ‘De vorige schattingen gingen maar tot 40.000 jaar terug in de tijd. Voor het evolutionaire onderzoek is het zeer belangrijk om te weten hoeveel tijd er ook daarvoor tussen twee generaties zat. In ons eigen onderzoek, bijvoorbeeld, kunnen we al achterhalen hoeveel generaties geleden er iets in de menselijke evolutie moet zijn gebeurd. Als we nu ook weten hoeveel jaar een generatie bij de mens precies heeft geduurd, kunnen we zeggen hoelang geleden dat was.’

‘Om die omrekening te kunnen maken, is dit nieuwe onderzoek belangrijk. Al is het natuurlijk ook zeer boeiend om te weten hoe oud onze verre voorouders gemiddeld waren toen ze kinderen kregen.’