Taylor Swift heeft een scène uit een videoclip gehaald waarin haar weegschaal haar ‘fat’ noemt. Ze kreeg kritiek: stigmatiseert ze zo niet dikke mensen? Collega Doreen Hendrikx kijkt naar de kwestie vanuit haar eigen gevecht met fatfobie – het stigma op dik zijn. Zij vindt net steun in de scène van Swift.
Ook wereldsterren moeten op hun woorden letten. Eerder pasten Beyoncé en Lizzo een song aan nadat ze kritiek hadden gekregen door het gebruik van de term ‘spaz’, nu moet Taylor Swift door het stof. In de clip bij haar nummer ‘Anti-Hero’ gaat Swift op een bepaald moment op een weegschaal staan terwijl haar dubbelganger over haar schouder meekijkt en afkeurend het hoofd schudt. In de originele versie van de clip zat daar nog een shot tussen waarin de wijzer van de schaal in de richting van het woord ‘fat’ beweegt. Dat shot is er intussen uitgehaald.
Over dat ene beeld was discussie ontstaan. Was het ‘fatfobisch’, of net integendeel, geïnspireerd door haar eigen eetstoornis? Iemand is ‘fatfobisch’ als hij het stigma op dik zijn in stand houdt. Het debat werd vaak gevoerd in niet meer dan 140 tekens, ook al is het een stuk complexer dan dat. Net dat gebrek aan nuance bleef de afgelopen dagen als een steentje in mijn schoen knellen.
Wat is er mis met dik?
Volgens critici uit de bodypositivity-hoek dreigt Swift mensen aan zichzelf te doen twijfelen als ze zelfs een slanke popster zichzelf dik zien noemen. De scène met de weegschaal demoniseert het woord ‘fat’, vinden ze ook. Dik zijn is een realiteit voor veel mensen. Dat iemand met een platform zoals dat van Swift uitdrukt hoe vreselijk zij het vond om dik genoemd te worden, impliceert dat daar iets mis mee is.
Voor die kritiek valt iets te zeggen. Het stigma op obesitas is nog lang niet weg. Je merkt het aan ongevraagde blikken en opmerkingen van mensen op straat die duidelijk maken dat je beter wat zou afvallen, of bij dokters die weinig geloof hechten aan fysieke klachten. Online circuleren tal van verhalen van mensen die in plaats van serieuze psychologische hulp een dieet voorgeschreven kregen.
Dat soort uitingen van fatfobie ligt ook mee aan de basis van het probleem dat Swift aankaart in haar single: de eetstoornis waar ze jaren mee worstelde. Daar getuigde ze al over in de Netflixdocu Miss Americana. In ‘Anti-Hero’ zingt ze letterlijk: ‘Sometimes I feel like everybody is a sexy baby and I’m a monster on the hill.’
Als een steun van Swift
Die tekst, die badkamerscène: Swift vat het merendeel van mijn ochtenden samen. Ja, inclusief het verwijderde beeld. Ik wilde ook dat het anders was, maar dat is een andere kwestie. Wat mij raakte, is dat Swift een ervaring die zo gevoelig is dat ik er zelf amper over kan spreken, extreem accuraat in beeld en woord weet neer te zetten. Niet luisteren naar die stem in je hoofd is een strijd die ik nog geregeld verlies. Dat iemand als Swift die oorlog met zichzelf zo expliciet aan de wereld toont, voelt voor mij als een steun. Alsof ze zegt dat ik er niet alleen voor sta. En laat een eetstoornis nu net iets zeer eenzaams zijn. Het isoleert je. Beeld je maar eens in dat je zo min mogelijk met anderen eet omdat je schrik hebt dat je opmerkingen krijgt over je eetgewoontes.
Het probleem is alleen dat je bijna niet over eetstoornissen kunt praten zonder het over fatfobie te hebben, en vice versa. Als je ziet en hoort hoe mensen opmerkingen krijgen over hun gewicht, heeft dat vanzelfsprekend een effect op hoe je naar jezelf kijkt. De meeste mensen zijn zich bewust van de sociale repercussie als ze bijkomen. Het beste bewijs daarvoor is de dieetcultuur die draait op die onzekerheden. Het zou niet de eerste keer zijn dat een dieet uitdraait op een eetstoornis – volgens een Amerikaanse ngo gebeurt dat in 20-25 procent van de gevallen. Uiteindelijk is zo’n stoornis niet meer dan destructieve actie ondernemen omdat die onzekerheden te overheersend geworden zijn in je leven.
Maar het werkt ook andersom: het verwrongen zelfbeeld en het strenge streefdoel dat je jezelf voorhoudt, maken je ook geneigd om ánderen sneller te veroordelen. Als je er zo van overtuigd bent dat dik zijn niet goed is dat je ervoor je eigen lichaam wilt afbreken, dan heeft dat ook een impact op hoe je met dikke mensen omgaat.
Swifts beslissing om het shot weg te halen, blijft een steentje in mijn schoen. Toegegeven: ze had het allicht subtieler kunnen aanpakken, maar dat neemt niet weg dat haar clip je echt raakt. Je kunt het niet over eetstoornissen hebben zonder over fatfobie te spreken. De twee gaan hand in hand. Over beide problemen zwijgen, zal alleen maar tot meer van hetzelfde leiden. Misschien is dat wat me nog meer stoort: dat er in al die discussies amper gepraat is over hoe je fatfobie kunt aanpakken. Want dat zal niet gebeuren door een shot uit een videoclip weg te halen. Zelfs niet als het er een is van Taylor Swift.
De dingen waarover we babbelen op een terras, bij een koffie of een glas wijn. Het leven en wat ons bezighoudt. Hier wil ik er een plaats voor maken. Elke dag, in de blog Uit het hart, op de site en in de app van De Standaard. Samen met u: lieve.vandevelde@standaard.be
