Op Wall Street leiden de exorbitante winsten van de oliereuzen tot vreugdetaferelen. Maar in de politieke wandelgangen van Londen tot Washington wordt almaar vaker gevloekt. De vele miljarden die Big Oil sinds de invasie van Rusland in Oekraïne extra verdient dankzij de door die oorlog veroorzaakte energiecrisis, vloeien bijna integraal naar aandeelhouders. Jan en Miet Modaal betalen zich ondertussen blauw aan de pomp.

De zeven grootste spelers samen – Shell, BP, ExxonMobil, Chevron, TotalEnergies, Eni en ConocoPhillips – zagen in de eerste negen maanden van het jaar in totaal 173 miljard dollar binnenstromen. Dat blijkt uit een rapport van S&P Global Market Intelligence waarover de Britse krant The Guardian berichtte. BP scoorde het op een na beste kwartaal uit zijn geschiedenis.

Het Amerikaanse persagentschap Bloomberg berekende dan weer dat de vier grootste van dat gezelschap – Chevron, ExxonMobil, Shell en TotalEnergies – al 100 miljard dollar richting aandeelhouders verstouwden. Dat is een kwart meer dan wat die bedrijven herinvesteerden in hun corebusiness. Een fractie daarvan gaat naar hernieuwbare energie, het gros naar het zoeken naar en oppompen van nieuwe olie.

Weinig kans

De Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk hebben al maatregelen genomen om een deel(tje) van die overwinsten af te romen en te gebruiken om de oplopende levensduurte van de bevolking enigszins te milderen. Dat geldt overigens niet alleen voor de winsten van fossiele, maar ook die van groene energie.

De druk op de Amerikaanse president neemt al langer toe, zeker in aanloop naar de midterms van volgende week

Ook in België bereikten de Vivaldi-partijen vorige maand een akkoord over een taks op overwinsten. Winsten die sinds het begin van dit jaar boven 180 euro per megawattuur (MWh) gingen, worden afgeroomd met terugwerkende kracht. Vanaf 1 december geldt de Europese regeling, waarbij winsten boven 130 euro per MWh worden wegbelast.

In de Verenigde Staten, de grootste olieproducent, blijft een gelijkaardige maatregel uit. De druk op president Joe Biden neemt al langer toe, zeker in aanloop naar de midterms van volgende week. Op een Democratisch fondsenwervingsdiner in Philadelphia vrijdag zei hij dat Exxon ‘nooit meer verdiende in zijn 152-jarige geschiedenis dan vandaag, terwijl de rest van Amerika worstelt om te overleven’. Maandag dreigde hij er dan voor het eerst ook publiek mee om overwinsten te belasten. Hij noemde ze consequent ‘oorlogswinsten’.

Veel kans op slagen maakt Biden evenwel niet. Big Oil behoort tot de sterkste lobby’s in Washington D.C. De grote spelers slaagden er de afgelopen twintig jaar in om zeker onder de Republikeinen George W. Bush en Donald Trump hun belangen veilig te stellen. Los van wat de midterms brengen, is de kans groot dat elk voorstel pro taks op overwinsten botst op een meerderheid van Republikeinen én Democraten.

Wereldvreemd

Overigens heeft de demarche van de Amerikaanse president niets te maken met de strijd tegen de klimaatopwarming en de nood om van de verslaving aan fossiel af te raken. Integendeel, hij roept de oliereuzen net op om de ‘oorlogswinsten’ te laten terugvloeien naar de productie in plaats van naar de kapitaalmarkt. Om die reden hoefde Shell in het derde kwartaal in het Verenigd Koninkrijk overigens geen overwinsttaks te betalen: het bedrijf pompte een groot deel van de winst in de verdere exploitatie van olievelden in de Noordzee.

‘Een deel van onze winsten terug laten vloeien naar de Amerikanen? Dat is toch net wat we doen met het uit­keren van dividenden?’ Darren Woods Ceo ExxonMobil

Bidens voorstel werd, weinig verrassend, meteen afgebrand door de belangrijkste oliereuzen. ‘Het zal leiden tot minder binnenlandse productie en een grotere afhankelijkheid van buitenlandse leveranciers’, zegt Anne Bradbury, hoofd van de American Exploration and Production Council, koepel van olieproducerende bedrijven.

Ceo’s van Big Oil tonen zich in hun verzet al eens wereldvreemd. ‘Een deel van onze winsten terug laten vloeien naar de Amerikanen?’ tweette Darren Woods, ceo van Exxon. ‘Dat is toch precies wat we doen met het uitkeren van dividenden.’ Biden reageerde, ook op Twitter, laconiek: ‘Ik kan niet geloven dat ik dit moet zeggen, maar aandeelhouders rijker maken is niet hetzelfde als de kosten drukken voor Amerikaanse families.’

‘Effect van Europese olieboycot beperkt’

Olie-analisten verwachten dat het Europese verbod om Russische olie via zeehavens in te voeren, een beperkte invloed zal hebben op de prijs. Het verbod gaat op 5 december in. Op korte termijn zal Europa daardoor zo’n anderhalf tot twee miljoen vaten per dag elders moeten aankopen.

De verwachting is dat ­Rusland die hoeveelheid elders aan de man kan brengen, in Azië bijvoorbeeld. Daardoor zal de wereldwijde olievoorziening op peil blijven, alleen zullen de aanvoerlijnen zich verleggen.

Het persagentschap Reuters ondervroeg 42 analisten over hun verwachtingen. De consensus was dat de boycot de on­zekerheid op de markt zal vergroten, maar dat er weinig aanleiding is voor grote bezorgd­heid. Wat helpt, is dat de Chinese economie op de sukkel is, waardoor de vraag naar olie daar beperkt blijft. Dat verhoogt de kans dat de Russen de prijs van hun olie moeten laten ­zakken om nog ­kopers te vinden.

Een topman van de Italiaanse oliemaatschappij Eni klonk maandag wel wat bezorgder. Het opdrogen van de oliestroom uit Rusland zal Europa dwingen meer Amerikaanse olie te kopen, zei Claudio Descalzi tegen Bloomberg. De oliemarkt is volgens hem ‘heel krap’ omdat er weinig geïnvesteerd wordt in nieuwe productie. De Eni-topman verwacht echter evenmin een grote prijsstijging. De prijs zal rond 90 dollar per vat blijven hangen, denkt hij. (reuters, boomberg)