Lula verslaat Bolsonaro: ‘Historische dag voor Braziliaanse democratie’

‘Ik zal regeren voor alle Brazilianen, niet alleen voor hen die voor mij gestemd hebben’, zei Lula zondagavond in een eerste reactie vanuit zijn campagnehoofdkwartier. ‘Er zijn geen twee Braziliës. We zijn één land, één volk, één grote natie.’

Lula riep ook op tot internationale samenwerking om het Amazonegebied te beschermen en stelde te zullen streven naar eerlijke wereldhandel in plaats van naar handelsovereenkomsten die ‘ons land veroordelen een eeuwige exporteur van grondstoffen te zijn’.

In het kamp van Jair Bolsonaro blijft het intussen muisstil. Bolsonaro, die nog tot 1 januari 2023 aan de macht blijft, liet eerder meermaals uitschijnen een verlies niet te zullen accepteren en trok ook de eerlijkheid van de stembusgang bij voorbaat in twijfel.

In heel Brazilië slaakten Lula-kiezers een zucht van verlichting. Tv-zenders schakelden meteen over naar de centrale Avenida Paulista in São Paulo om beelden te tonen van jubelende Lula-aanhangers. ‘Een historische bladzijde voor de democratie’, heette het op CNN Brasil.

‘Dit is het einde van de arrogantie en ruwheid van het bolsonarisme’, zegt academicus André Vieira de Freitas Araújo. Voor Freitas Araújo, die samen met zijn man en hun Afro-Braziliaanse dochtertje in São Paulo woont, ‘opent dit moment ook voor gezinnen als het onze na vier jaar eindelijk de kans opnieuw waardig te kunnen leven. Het zijn vier gewelddadige jaren geweest, maar vandaag heeft het land gewonnen’.

Titanenarbeid

Nu Lula da Silva, na een razend spannende campagne, alsnog verkozen is, wacht hem titanenarbeid om Brazilië weer op het goede spoor te krijgen. Niet alleen zal de voormalige vakbondsleider, die voor de derde keer president wordt en een coalitie opzette die van uiterst links tot centrumrechts gaat, de verlangens van zijn eigen kiezers moeten temperen, hij zal ook aartsmoeilijke akkoorden moeten sluiten met een Congres dat erg Bolsonaro-gezind blijft.

‘Maar Lula heeft veel ervaring, hij is een verzoener en hij is pragmatisch’, zegt politicoloog Vinícius Rodrigues Vieira. ‘Bovendien is het de eerste keer sinds het herstel van de democratie in 1985 dat een president een derde mandaat krijgt, wat meteen betekent dat hij zowat de grootste staatsman uit het democratische tijdperk is.’

‘Lula’s rol doet dan ook denken aan die van president Tancredo Neves na de dictatuur. Neves trok destijds een brede coalitie die over de partijgrenzen heen het land moest herdemocratiseren, vandaag moet Lula iets gelijkaardigs doen om Brazilië te normaliseren. Maar hij maakt een goede kans, want zelfs de rechterzijde was Bolsonaro’s gortigheid grondig beu.’

Uitdagingen

Het regeerwerk wordt moeilijk en de uitdagingen zijn talrijk. Hoewel de Braziliaanse economie het in macro-economisch opzicht beter doet dan vorig jaar en ook de inflatie en werkloosheid de voorbije maanden gedaald zijn, is zowel honger als voedselonveiligheid weer toegenomen. De kloof tussen rijk en arm gaapt zelfs als nooit tevoren.

Ook het onderwijs, waarvan Jair Bolsonaro hele onderdelen aan fundamentalistische evangelische kerken probeerde toe te vertrouwen, verkeert in een belabberde staat. Zo gaat een op de tien jongeren in de leeftijdscategorie tussen 11 en 19 jaar niet meer naar school. Terwijl onder de linkse regeringen-Lula I en II (2003-2011) stapsgewijs meer Brazilianen hun lager en secundair onderwijs begonnen af te maken, trad er sindsdien stagnatie op, met een afgetekende neergang sinds de coronacrisis.

Amazonewoud

Maar vooral het herstel van Braziliës imago op het wereldtoneel is urgent. Onder Bolsonaro is met name de snelheid waartegen het Amazonebos tegen de vlakte gaat met 75 procent toegenomen. In meerdere regio’s van het Braziliaanse Amazonewoud is nu al het punt bereikt waarbij redding of recuperatie uitgesloten is.

Rodrigues Vieira: ‘Lula zal een niet al te etatistisch centrumbeleid moeten voeren. Maar hij heeft alles in huis om tot akkoorden te komen die voor heel Brazilië goed zullen zijn.’