De nieuwe plaat van Arctic Monkeys opent met een relatiecrisis. In ‘There’d better be a mirrorball’, dat vooruitgeschoven werd als eerste single van The Car, schetst frontman en songschrijver Alex Turner een break-up waarbij hij begrip lijkt te hebben voor de ­desillusie van zijn partner. ‘I know I promised this is what I wouldn’t do’, klinkt het, terwijl weelderige strijkers zorgen voor bijpassende dramatiek. Maar Turner biecht schoorvoetend op dat hij er niet aan kon weerstaan om opnieuw in de huid van de ‘old romantic fool’ te kruipen.

Het is niet moeilijk om die song te zien als een metafoor voor de dialoog met de fanbasis van Arctic Monkeys. De vraag die de aanloop naar hun zevende album beheerste, was immers: zou de groep doorgaan op de weg die zij insloeg met Tranquility Base Hotel & Casino? Die plaat landde in 2018 als een verrassing. Vijf jaar na het hitalbum AM, waarop loeiers van rocksongs als ‘R U Mine?’ en ‘Arabella’ stonden, ontpopte het kwartet uit Sheffield zich plots tot een trage, gladde band voor louche lounges. Turner zelf, die bekendstond om zijn haarscherpe observaties over het leven en de liefde, zong plots in opake beelden over een tot casino omgeturnde maanbasis en zijn fictieve bewoners. Praat van een old, romantic fool, dus. Mettertijd won de plaat wel harten met zijn fantasie en subtiliteit. Maar toen er tijdens een greatest hits-set als afsluiter op de jongste Pukkelpop-editie maar twee songs uit Tranquility Base opdoken, heerste toch vooral opluchting op de wei.

   • RECENSIE | Arctic Monkeys op Pukkelpop: niets vragen, alles geven

Niemand hoefde echter een ­gitaarrevival te verwachten bij Arctic Monkeys, zei drummer Matt Helders in mei nog bij de podcast Drumathon. ‘De tijd van de zware riffs komt nooit meer terug. De nieuwe plaat klinkt wel iets meer uptempo, maar … het is moeilijk uit te leggen.’ Volgens de drummer voltooide zijn frontman met de plaat de reis die hij begonnen was toen hij met Miles Kane het zijproject The Last Shadow Puppets opstartte: weg van de garagerock, richting de met strijkers overladen klassieke popsongs van de jaren 60 en 70. Daar valt iets voor te zeggen: op zijn 36ste is Turner al 16 jaar een wereldster. Dan kun je in je songs moeilijk de jonge snaak blijven die nerveus is om meisjes in een groene jurk te benaderen in een bar.

En dus gaat Turner op The Car druk aan de slag met thema’s als ontgoocheling, ongemakkelijkheid en identiteitscrisissen. Meer dan eens lijken die te refereren aan zijn publiek imago. ‘Puncturing your bubble of relatability with your horrible new sound’ zou een sneer kunnen zijn van een ontevreden fan, maar het is een tekst in ‘Sculptures of Anything Goes’. En in ‘Mr Schwartz’ verwijst Turner naar het onnavolgbare personage dat hij neerzet op het podium – soms een Elvis-imitator, soms een verwarde jazz­zanger. ‘If we guess who I’m pretending to be, do we win a prize?’ Niet veel later schudt de zanger zelf van nee: dat hoort nu eenmaal bij ‘the business’.

Huilen in de zonnebank

Elders is het moeilijker om ­Turners teksten te vatten. Hij pent vooral een indrukwekkende verzameling ongebruikelijke openingszinnen bij elkaar. ‘Jet ski’s on the moat’, steekt er eentje van wal. ‘Freaky keypad by the retina scan’, begint een andere. ‘Richard of York: the executive branch’, klinkt het in de albumafsluiter. En ‘Hello You’ schiet de hoofdvogel af met het nu al druk besproken ­‘Lego Napoleon movie, written in noble gass-filled glass tubes, underlined in sparks’. U merkt: wie iets wil snappen van The Car, mag er gerust een master Engelse literatuur bij halen.

Maar soms komt Turners klasse bovendrijven, met een beeld dat zich wél meteen op je netvlies ­brandt: in ‘Body Paint’ kiest een personage ervoor om te bruinen in een zonnebank, zodat de zon haar niet ziet huilen. De dicht­geknepen falset waarmee Turner die zin en grote delen van de plaat zingt, is niet het meest aangename dat we al van hem hoorden – maar het komt wel binnen.

‘Body Paint’, met een weer­galoze strijkerspartij in het midden, behoort moeiteloos tot het meest ambitieuze dat de band al produceerde, en is een sterkhouder op dit album. Ook elders experimenteert Arctic Monkeys als nooit tevoren. ‘I ain’t quite where I think I am’ en ‘Jet ski’s on the moat’ worden opgedirkt met funky wah-wah-gitaren. ‘Sculptures of anything goes’ klinkt dan weer duister en elektronisch, terwijl ‘The car’ goed zou kunnen werken als score bij een film noir. Maar waar de songs van Arctic Monkeys vroeger aan elkaar ­hingen van de ‘iconische’ gitaarlijnen (‘Do I wanna know?’), ‘ziedende’ drumpartijen (‘The view from the afternoon’) of ‘ontroerende’ teksten (‘Cornerstone’), lokken veel songs op The Car vooral de adjectieven ‘interessant’ of ‘gesofisticeerd’ uit. Met andere woorden: geen opengevallen mond, maar een opgetrokken wenkbrauw.

De grote trekpleister van The Car zijn de uitgebreide strijkerspartijen, die songs als ‘Big ideas’ of ‘There’d better be a mirrorball’ naar een hoger niveau tillen. Turner schreef die arrangementen zelf, samen met producer James Ford, waarna ze bewerkt werden door Bridget Samuels van het Londense Orchestrate, die eerder soundtracks voor films als Under the skin en Midsommar superviseerde. Misschien is die doorgedreven liefde voor violen wel een gevolg van Turners relatie met de Franse zangeres Louise Verneuil, met wie hij dezer dagen tussen Parijs en Londen pendelt – haar bijzondere debuutalbum Lumière noire (2020) staat eveneens vol zwierige strijkers. Hoe dan ook is het zonde dat de band in The Guardian aangaf dat ze niet zullen toeren met een orkest – ‘te voorspelbaar’, opperde Turner, die zo’n tour eerder wel ondernam met The Last Shadow Puppets.

Het wordt dus uitkijken naar hoe Arctic Monkeys deze plaat vol twijfels en intriges zal vertalen naar een livesetting als die van Rock Werchter. Daar mag de band komende zomer op het hoofd­podium het festival afsluiten voor tienduizenden mensen. Dat is geen ideale habitat voor een album waarbij de schoonheid vooral in de subtiliteit schuilt: als de band een gaspedaal zoekt, zal hij dat ergens anders moeten zoeken dan in The Car.