Capitoolcommissie eindigt met unanieme dagvaarding van Trump

Na maanden van onderzoek zette de onderzoekscommissie naar de gebeurtenissen van 6 januari 2021 een punt achter haar openbare zittingen – althans in principe. De zitting sloot af op een plechtige noot, toen de negen leden live op tv stemden over een resolutie om Donald Trump zelf op het matje te roepen.

‘We hebben genoeg informatie om een heleboel betrokkenen te verwijzen naar de strafrechter, en om belangrijke aanwijzingen te doen voor wetswijzigingen die dit soort drama’s in de toekomst kunnen voorkomen’, zei vicevoorzitter Liz Cheney, die zelf aan haar laatste maanden in het Huis van Afgevaardigden toe is: door haar werk in deze commissie verloor de Republikeinse ‘verraadster’ kansloos de voorverkiezingen voor de nakende Midtermverkiezing.

Bij het begin van de zitting had Cheney al samengevat dat ‘alleen de burgerzin van individuen in onze instellingen deze poging tot staatsgreep hebben voorkomen, en dat er geen enkele reden is om ervan uit te gaan dat het volgende keer niet kan lúkken, als er minder betrouwbare mensen in die posities zitten’.

Cheney drukte ook haar spijt uit over de vele betrokkenen die zich verscholen achter het Vijfde Amendement (het recht om te zwijgen). ‘We hadden graag geweten wat zij proberen te verbergen. Maar met een resolutie willen we vooral de man die dit alles in gang heeft gezet, zelf verplichten om hier te komen getuigen. Trump moet aansprakelijk gesteld worden. Voor de politiemensen en anderen wier veiligheid hij met zijn onverantwoorde gedrag op het spel zette, en voor de miljoenen kiezers wier stemmen hij wilde verdonkeremanen.’

De negen leden van de commissie stemden ja. De vraag is of Trump ooit werkelijk onder ede zal getuigen. In principe weet je maar nooit met hem: Trump is vaak zo zelfverzekerd dat hij in staat zou zijn toe te geven, tegen het advies van zijn juristen in. Veel waarschijnlijker is dat Trump naar de rechter stapt om zich tegen de dagvaarding te verzetten en op die manier tijd wint.

Het zou – gezien de economische onvrede in de VS – een grote verrassing zijn als de Democraten vanaf januari nog de meerderheid hebben in het Huis van Afgevaardigden. En dan doeken de Republikeinen deze commissie meteen op.

Losgeslagen woede

Toch is de dagvaarding van Trump meer dan symbolisch. De Capitoolcommissie is nog niet uitgespeeld. Voor het einde van het jaar komt haar eindrapport uit, en ondertussen kunnen er nog andere zittingen volgen – in principe niet meer om getuigen te horen en bewijzen te verzamelen, maar wel om bijvoorbeeld haar dossier met aanbevelingen door te sturen naar de strafrechter. Ook kan een verzoek ingediend worden aan de minister van Justitie om Trump op basis van diens onderzoekswerk te vervolgen.

Dat garandeert dus nog hete maanden. Ook voor de verantwoordelijken van de geheime dienst wordt het spannend. Enkele maanden geleden maakte Cassidy Hutchinson, een medewerkster van het Witte Huis die haar kantoor vlak bij het Oval ­Office had, furore met haar getuigenis. Ze vertelde onder meer dat Trump wetens en willens zijn toehoorders op de rally aan de andere kant van de Mall opriep om naar het Capitool te trekken, ook nadat hem gemeld was dat honderden onder hen gewapend waren. Maar ook dat Trump zelf naar het Capitool wilde, en bijna begon te vechten met de secret service-mensen in zijn wagen, die opdracht hadden hem naar het Witte Huis te brengen. Topmensen van de geheime dienst ontkenden dat achteraf.

Maar nieuwe bewijzen van de onderzoekscommissie – onder meer mailverkeer van die dag tussen mensen van de geheime dienst – tonen aan dat het wél zo is gegaan, en dat iedereen op de hoogte was van Trumps losgeslagen woede.

Die berichten tonen ook aan dat de geheime dienst al een dag eerder, en zeker in de ochtend van de dag, in de hoogste staat van alarm was uit angst dat het geweld­dadig uit de hand zou lopen. Dat de geheime dienst dat probeerde stil te houden, doet grote vragen rijzen. De commissie heeft ook aanwijzingen dat Trump zelf de dienst onder druk heeft gezet om die informatie vooral niet met de commissie te ­delen.

Opscheppen over geweld

Ander materiaal dat voor het eerst getoond werd, toont hoe Trumps dubieuze adviseurs Stephen Bannon (die veroordeeld is en op zijn straf wacht wegens obstructie van een parlementair onderzoek) en Roger Stone al maanden vooraf opschepten over hoe het zou verlopen als Trump zou verliezen: van de weigering dat te erkennen tot en met het zware geweld van bevriende milities ­zoals Proud Boys en Oathkeepers bij het Capitool. Vooral beelden van een Deense documentairemaker, tegen wie Stone over dat scenario pochte, zijn onthutsend.

Deze laatste zitting leek aanvankelijk vooral een overzicht van de bevindingen van de voorbije maanden. De vorige zitting dateerde alweer van juli, en het geheugen van veel Amerikanen is zeker in dit dossier al vaak erg kort gebleken. Dat van Republikeinse politici ook trouwens. De commissie liet nog eens beelden zien van de Republikeinse senaatsleider Mitch McConnell, die in de week na 6 januari alle schuld bij Trump legde, om een maand later een bocht te maken om zijn president niet het recht te moeten ontzeggen nog ooit aan politiek te doen.

De grootste emotionele impact kwam van nooit eerder geziene beelden van de Congresleiders tijdens de bestorming. Die kwamen net na de totale weigering van een tv-kijkende Trump om iets te doen tegen het geweld dat zich op zijn scherm afspeelde. Het contrast kon niet groter zijn met het leiderschap dat met name Nancy Pelosi intussen toonde in het belegerde Capitool. In nooit eerder vertoonde video’s zien we Pelosi – samen met andere leiders in het Congres, Democraten zowel als ­Republi­keinen – ontzet reageren op de mededeling dat de meute vlakbij is en dat er traangasmaskers worden uitgedeeld, maar vervolgens meteen in actie schieten. Koelbloedig belt Pelosi rond, naar vicepresident Mike Pence, naar de ­minister van Justitie, naar de gouverneur van Virginia met het verzoek of hij een bataljon van zijn staatspolitie kan sturen. Het gezicht van echt leiderschap in levensgevaar – het tegenovergestelde van de man die intussen in zijn eetkamer van het spektakel zat te genieten.

Correctie 14/10: in de eerste versie van dit artikel stond verkeerdelijk dat Bannon in de gevangenis zit. Dat klopt niet.