De Chinese president Xi Jinping is voor het eerst sinds het uit­breken van de pandemie in 2020 uit zijn veilige nationale bubbel getreden. Na een eerste buitenlands bezoek aan Kazachstan is Xi vanaf vandaag in Oezbekistan. Daar vindt een top plaats waar de leiders van meer dan 3,5 miljard mensen samenkomen om te overleggen.

Die Shanghai Cooperation ­Organization verenigt Turkije, ­Pakistan en India met China en Rusland, en ook Iran is nu nauwer betrokken. In het verleden werd de groep vaak voorgesteld als een lege doos. Maar dat ­Vladimir Poetin en Xi Jinping in de marge van dat congres een ­bilaterale ontmoeting houden, is veelzeggend. Het gesprek is ultravertrouwelijk, maar wordt door waarnemers gezien als signaal van China dat Poetin niet geïsoleerd staat. Eén dag na de claim van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat Poetin ‘zal falen’, kan dat tellen. Verwacht wordt dat de gebeurtenissen in Oekraïne het gesprek zullen ­domineren.

Xi was wellicht nooit fan van een grootschalige inval in Oekraïne, maar zal wel willen voorkomen dat Oekraïne de nagel aan de doodskist van Poetin wordt. Een destabilisatie van Rusland, met mogelijk meer invloed van Amerika of het Westen, is voor Peking een nachtmerrie. Poetin is een betrouwbare partner, waardoor de ­risico’s aan de lange Russisch-Chinese grens minimaal zijn. ­Peking ziet hem het liefst stabiel aan de macht.

Tot nu toe heeft Xi zijn best ­gedaan om afstand te houden van de oorlog in Oekraïne. Hij kon niet openlijk de sancties ­tegen Rusland ondermijnen, want dat zou meer Amerikaanse vergeldingen uitlokken. Bepaalde Chinese bedrijven hebben zich effectief teruggetrokken uit Rusland, al zijn er ongetwijfeld andere die onder de radar blijven handelen.

Peking verplichtte deze week alle ziekenhuizen om alleen nog ‘Chinese apparatuur’ aan te kopen. Dat treft Siemens en Philips midscheeps

Maar de laatste maanden merkten de Chinezen dat zelfs hun voorzichtige en ‘gehoorzame’ houding weinig indruk maakte op de VS. Washington wil zijn verbod op de export van Amerikaanse semiconductoren naar China verbreden en verdiepen. Dat is voor de Chinese economie verstikkend en een ernstige bedreiging voor de welvaart van zijn 1,3 miljard burgers.

Bovendien blijven de VS in Chinese ogen ‘provoceren’ rond Taiwan. Volgens Reuters zijn er zelfs plannen voor een ‘preventief’ Amerikaans sanctieregime tegen Peking, om een invasie van Taiwan te ‘ontraden’. Voor China is het duidelijk dat er van de VS niets goeds te verwachten valt.

   • China en VS vechten om elke nanometer in chipsoorlog

Daarom reisde eerder al Li Zhanshu, de nummer 3 in de politieke hiërarchie en voorzitter van het Volkscongres, naar Rusland. Hij verweet de VS en de ­Navo ‘Rusland in een hoek te duwen’. ‘We voorzien in hulp en moeten onze samenwerking verder uitbreiden’, klonk het. Dat was de meest vergaande steun­betuiging van China aan Rusland sinds het begin van de oorlog. Bovendien kwam ze ditmaal niet van de staatsmedia, maar van een hooggeplaatste mandataris.

Volgens China-kenners komt er waarschijnlijk een nieuwe gasleiding tussen Rusland en China, en zijn er nu uitgebreidere gezamenlijke militaire oefeningen. Belangrijker dan die projecten op korte of middellange termijn is het signaal dat Xi stuurt: hij wil het machtsevenwicht nooit meer volledig naar het ­Westen laten kantelen. Li Zhanshu zei al openlijk dat Rusland en China zich op lange termijn zullen verzetten tegen de sanctie­regimes die de VS zo frequent kunnen gebruiken dankzij hun dominante munt en overmacht in het bankensysteem.

Ze vinden daarvoor steun bij andere ‘slachtoffers’, zoals Iran, Venezuela en Noord-Korea, dat de laatste weken ook intensiever samenwerkte met Rusland. ­Peking en Moskou zullen nog ­actiever bouwen aan systemen voor handel of financiering die buiten de greep van de VS vallen. Maar het kan nog simpeler: door in een wereld van schaarste consequent voor elkaar te kiezen, kunnen die landen de westerse toegang tot grondstoffen en ­handelsstromen bemoeilijken.

Xi lijkt meer dan ooit bereid om daarvoor China’s economische gewicht in de schaal te gooien. Nu de VS en de EU de handel met China steeds meer als een ­risico zien, vormt China steeds meer een economisch front tegen het Westen.

Chinese militaire assistentie kan Poetin nochtans op zijn buik schrijven. Het front is Xi te ver van zijn bed en bovendien kochten de Chinezen tot nu toe vooral wapens bij Rusland aan. Xi zal zich blijven distantiëren van het militaire debacle rond Charkov: een meer actieve economische noodhulp aan Rusland is het hoogst haalbare. In ruil daarvoor zal China van Poetin loyaliteit – of zelfs gehoorzaamheid – eisen, mocht het tot een conflict komen over Taiwan. China zal het vernederde Rusland eerder uitkleden en als vazalstaat inkapselen dan dat het Rusland met man en macht zal redden.

De grote Chinese markt, waar beursanalisten zoveel winst van verwachten, zal nog vijandelijker voor het Westen worden dan ze al was. China verplichtte niet toevallig deze week alle ­zieken­huizen om alleen nog ‘Chinese’ apparatuur te kopen. Dat treft bedrijven als Siemens, Philips of het Amerikaanse General Electric midscheeps. Siemens en Philips hebben al gezegd hun geavanceerde medische apparatuur, ­zoals scanners, voortaan in ­China te produceren. Dat komt neer op een gedwongen technologietransfer. En het is nadelig voor hun patenten.

Zulke tactieken zijn al jaren een bron van conflict tussen het Westen en China. ‘Ze zitten in een negatieve feedbackspiraal’, zo vatte Chinakenner Bill Bishop de situatie samen. ‘En er zijn geen remmen meer om eruit te raken.’ Het regionale conflict in ­Oekraïne is nu meer dan ooit ­verbonden met de grootmachtenstrijd tussen China en de VS.