Het duurt nog lange tijd voor de smeltende ijskap van Groenland weer in evenwicht is. De zeespiegel zal daardoor sowieso met 27,5 cm stijgen.
Ook al stopt de mens acuut met het uitstoten van broeikasgassen, dan nog stijgt de zeespiegel gemiddeld met 27,5 centimeter door het gegarandeerd smelten van de Groenlandse ijskap. Een groep voornamelijk Europese glaciologen heeft berekend hoeveel stijging er nog ‘in het vat’ zit. Ze komen hoger uit dan klimaatmodellen tot nog toe voorspelden. Hun resultaten zijn maandag verschenen in Nature Climate Change.
Dat het smelten van de Groenlandse ijskap nog eeuwen doorgaat, ook nadat verdere opwarming van de aarde is gestopt, heeft te maken met haar vertraagde reactie. ‘De ijskap heeft tijd nodig om zich op de nieuwe, hogere temperatuur in te stellen en een nieuw evenwicht te bereiken’, zegt Bert Wouters, verbonden aan de TU Delft en de Universiteit Utrecht, en een van de auteurs van het artikel. Bij opwarming verliest de ijskap per saldo massa, doordat er in de zomer meer ijs smelt dan er in de winter aan sneeuw valt. ‘De ijskap trekt zich terug’, zegt Wouters. ‘In eerste instantie vooral aan de randen.’ Als de opwarming stopt, blijft de ijskap krimpen, totdat zomerse smelt en winterse sneeuwval weer met elkaar in evenwicht zijn.
Massa aan sneeuw en ijs
Voor hun berekening bepaalden de onderzoekers de jaarlijkse oppervlakteverhouding tussen de zogeheten accumulatiezone, het gebied van de ijskap waar de massa aan sneeuw en ijs toeneemt, en de totale ijskap. Dat wordt de accumulation area ratio genoemd, de AAR. Ze gebruikten data over de periode 2000-2019. Per jaar relateerden ze deze verhouding aan de totale massa van de gletsjer. ‘Je kunt dan een grafiek maken waarin je de hoeveelheid massaverlies uitzet tegen de AAR’, legt Wouters uit. Daaruit is dan weer af te leiden hoe groot de AAR zou moeten zijn als de ijskap in evenwicht is.
Zo komen ze erop uit dat de Groenlandse ijskap nog met 3,3 procent moet krimpen om in het huidige klimaat weer in evenwicht te komen. De hoeveelheid ijs die daarvoor moet smelten (een volume van 110.000 km³) zal de zeespiegel gemiddeld 27,5 cm doen stijgen. Wouters benadrukt dat het de minimale stijging is. ‘Want de opwarming stopt niet vandaag.’
Nadeel van hun methode, zegt Wouters, is dat ze niet kunnen zeggen over welke periode de stijging zich uitsmeert. De onderzoekers schrijven dat het om 2.500 jaar zou kunnen gaan, maar ook om 200 jaar.
Het smelten van alle gletsjers op de wereld, inclusief het uitzetten van het oceaanwater door opwarming, zorgt de komende tachtig jaar voor een zeespiegelstijging van 30 cm tot 1 meter, aldus het IPCC, het klimaatbureau van de Verenigde Naties. De stijging hangt af van hoe de uitstoot van broeikasgassen zich ontwikkelt.
Maar de klimaatmodellen waarop deze berekeningen zijn gebaseerd, nemen niet alle processen mee die van invloed zijn op de smelt. Alun Hubbard van de Arctic University of Norway in Tromsø, een van de andere auteurs van het artikel, beschrijft een aantal van die processen in een artikel dat hij over het nu gepubliceerde onderzoek schreef voor The Conversation. Hubbard noemt bijvoorbeeld de toenemende aangroei van bacteriën, die het ijsoppervlak donkerder maakt, waardoor het meer warmte absorbeert en sneller smelt. Of het feit dat warme oceaanstromen dieper de Groenlandse fjorden binnendringen en daar gletsjertongen ‘aanvreten’.
De gegarandeerde zeespiegelstijging van 27,5 cm is een wereldwijd gemiddelde. Of in onze contreien de zeespiegel erdoor zal stijgen, is maar de vraag. Dat heeft met zwaartekrachteffecten te maken. Door hun enorme massa trekken ijskappen andere massa (water bijvoorbeeld) aan. Rond een ijskap staat het water daardoor hoger dan gemiddeld. Maar als de ijskap smelt, neemt zijn massa af, neemt de aantrekkingskracht af, stroomt er water van de ijskap weg, en daalt in de buurt de zeespiegel. Dat effect is tot op 2.200 km van een ijskap te zien. Tussen 2.200 en 6.700 kilometer is het effect er ook nog, maar zwakker. Nog verder weg treedt een omgekeerd effect op: de zeespiegelstijging ligt bóven het gemiddelde. De Lage Landen liggen ruim 3.000 km van Groenland, en vallen daarmee in de zone waarbij een zwakke dáling hoort. Maar de hoogte van de zeespiegel voor de kust hangt niet alleen van Groenland af. Ook Antarctica verliest massa, en dat heeft voor onze regio juist weer een groot effect.
