In 2008 fietste dichter en romancier Ilja Leonard Pfeijffer (54) weg van zijn onderzoek aan de Universiteit Leiden. Hij stopte én bleef in Genua. Het bleek een vruchtbare voedingsbodem voor La Superba (2013), dat de Libris Literatuur Prijs won, en zijn bestseller Grand Hotel Europa (2018). Nu werkt hij aan zijn eerste grote historische roman die volgend voorjaar moet verschijnen.

‘Vanochtend zag ik vanaf mijn balkon een ballet met karton. De mevrouw van de souvenirwinkel aan de overkant van het Piazza San Lorenzo deed namelijk haar best om dat karton zo elegant mogelijk in het ophaalwagentje te gooien. In die zin blijven de Genuezen me verbazen en houden ze de poëzie van de stad levend. Toen ik onlangs De onzichtbare steden van Italo Calvino herlas – in het Italiaans maakte het pas écht indruk – besefte ik dat het eigenlijk een collectie prozagedichten is en dat ik Genua in die vorm ervaar. Want net als bij poëzie geldt: hoe meer ik mijn best doe om de stad te ontdekken, hoe meer ik beloond word.’

‘Het kostte Stella en mij twee jaar om de eigenaar van de leegstaande Residenza Bendinelli-Sauli te overtuigen het te verkopen. Het is genoemd naar de twee adellijke families die het ooit bezaten. Er stond een kerkje tussen, wat uiteindelijk ons halletje is geworden. De koop was een financieel risico en de verbouwing was omslachtig, onder meer door de pandemie en de Italiaanse bureaucratie. Ik voelde mij af en toe een personage in Ik vertrek – een van mijn favoriete tv-programma’s, maar je wilt er niet zelf in zitten.’ (glimlacht)

‘Zonder Stella was ik hier nooit aan begonnen. Ik vond gewoon dat zij een mooiere omlijsting verdiende. Toen we verhuisd waren, zei ik dat ik het allemaal voor haar had gedaan en toen zei zij: “En ik allemaal voor jou.” Zo lang dat zo is, is alles heel goed.’

Een baby

‘Je kunt natuurlijk ook een baby maken als gevaarlijk gemeenschappelijk plan, maar dan is het na negen maanden af. En je moet maar afwachten of het kind zo uitvalt als je had bedacht. Stella en ik zijn onversneden gelukkig met ons zestiende-eeuwse palazzo, want we hebben veel aandacht besteed én lol beleefd aan de inrichting.’

‘Als galeriehoudster volgt Stella zo ongeveer alle veilingen van de wereld. Onze ronde eettafel met prachtig ingelegd hout vonden we op een veiling in een afgelegen Iers dorp, dat verder alleen beroemd is vanwege zijn jaarlijkse vogelverschrikkersfestival, en in Brugge kochten we een elegante hermafrodiet, een kopie van een beeld in de Villa Borghese in Rome, die nu op mijn bureau ligt. Vanaf een schilderij kijkt Homerus over mijn schouder mee.’

‘Dit huis eist het om zo omringd te zijn door het verleden; ik kon hier niet mijn Star Trek-posters ophangen. Het schept ook verplichtingen voor mijn werk. Ik had veel zin in banale dingen schrijven, maar in deze omgeving krijg ik dat niet over mijn hart.’ (glimlacht)

‘In alle ernst: voor het eerst sinds… ja, ooit vind ik het nu leuk om thuis te zijn. Waardoor ik andere dingen kan schrijven. Mijn vorige tweekamerappartement was op zich prima, maar vrij klein. De laatste jaren woonde ik vooral bij Stella vier etages lager – we waren buren achter dezelfde voordeur – maar op een gegeven moment vertrok ik ook daar weer naar buiten. Aan een van mijn vaste cafétafeltjes schreef ik heel Grand Hotel Europa, met pen en papier. Bij mijn nieuwe roman was dat nooit gelukt.’

‘Mijn verteller is Alcibiades, een buitengewoon kleurrijk figuur uit de vijfde eeuw voor Christus. Hij was een van de invloedrijkste politici in Athene en bevelhebbers in de Peloponnesische Oorlog. De research die erbij komt kijken, was onmogelijk geweest als ik het niet zo prettig had gevonden om aan mijn bureau te blijven zitten, omringd door fikse boeken en studies.’

‘In zekere zin is dit schrijfproces een terugval naar mijn vorige leven als classicus, maar ik geniet met volle teugen van de recidive. Dat ik eindelijk dit lang gekoesterde, hopeloos grote project durf uit te voeren, is dankzij dit huis, al was het maar omdat ik door mijn zicht op Genua’s elfde-eeuwse kathedraal minder aarzel om monumentaal te zijn.’

Avant-gardeland

‘De voornaamste reden is dat ik moderne lezers eraan wil herinneren dat een democratie kan eindigen. De Griekse theoretici zien drie staatsvormen met telkens een negatieve pendant: monarchie slaat om in tirannie, aristocratie in oligarchie, democratie in ochlocratie, waarbij politici zich laten leiden door het plebs. Dat klinkt angstaanjagend herkenbaar nu we Trump en Johnson hebben gehad.’

‘Nog volgens de Grieken verloopt het proces cyclisch, wat betekent dat nu een terugkeer naar één man aan de macht dreigt. Turkije, Rusland of Brazilië tonen hoe democratieën inderdaad dictaturen kunnen baren, dus ik vind het urgenter dan ooit om de aandacht op de symptomen van verval te vestigen. Dan kunnen we er misschien nog iets aan doen.’

‘Ik vind het urgenter dan ooit om de aandacht op de symptomen van verval te vestigen. Dan kunnen we er misschien nog iets aan doen’

‘De thematieken van La Superba en Grand Hotel Europa zijn me opgedrongen door Italië, waar ik veel meer dan in Nederland geconfronteerd werd met migratie en massatoerisme. Deze keer werkte het iets anders, al is het een verrijking dat ik niet alleen de Tweede Kamer in Nederland, maar ook de Italiaanse politiek als referentiepunt heb. Berlusconi heeft het populisme zo ongeveer uitgevonden; Italië is op veel vlakken een avant-gardeland.’

‘Het is moeilijk om te weten hoezeer het me heeft beïnvloed, want dat gebeurt voor een groot deel onbewust, maar ik geloof wel dat ik door het licht hier minder bang ben om helder te zijn, en niet meer denk dat als iets niet obscuur is het geen echte literatuur is.’

‘Ik blijf natuurlijk uitgeven en optreden in Nederland, dus eigenlijk ben ik nooit weggegaan. Mijn territorium is gewoon uitgebreid naar twee landen. In het ene heb ik de literatuur, in het andere de liefde. De afgelopen jaren zijn daardoor de beste van mijn leven.’

Dit is de laatste aflevering van de zomerreeks waarvoor Katrien Steyaert schrijvers interviewde die hun heil en inspiratie vonden in een nieuw leven in het buitenland.