Eric Boydens richtte Doctors4doctors op om artsen in nood te helpen en is nog steeds een mentor voor velen, ook buiten de zorg. Gevraagd naar zijn visie op het blijvende aantal burn-outs, verwijst hij naar de natuur. ‘Vergelijk het met de bijen waar het niet goed mee gaat. Het beleid is alleen bezig met hoeveel honing de werkbijen nog produceren. Of het ecosysteem waarin ze leven hen gezond of ziek maakt, vragen ze zich niet af.’

Sinds zijn pensioen bepleit Boydens vanuit zijn boomgaard in Broechem een andere aanpak. Hij blijft ook mensen begeleiden. ‘Tien procent van de klachten waarmee ­patiënten vandaag bij de huisarts aankloppen en waarvoor ze zelf geen reden zien, gaat over allerlei vormen van “vermoeidheid”: overspannenheid, depressie, burn-out. Soms kan een virale infectie dat verklaren, maar meestal vind je geen oorzaak terug in het bloed. Waaraan ligt het dan? Hoe pak je het dan aan? Heel vaak zijn er oorzaken die verband houden met werk- en levensstress.’

Na zijn eigen zware burn-out werkte Boydens dertig jaar lang rond de problematiek. Hij ziet één grote gemeenschappelijke factor: het zijn crisissen van existentiële zingeving. ‘Het zijn mensen die ooit erg gedreven aan iets begonnen, maar toch ­opbrandden. Als je je talent kunt inzetten, voldoende autonomie hebt, kun je wel moe en uitgeput raken, maar krijg je géén burn-out. Die krijg je wel van chronische stress waarbij je waarden onder druk komen te staan.’

   • ‘Mochten ze een elegante uitweg zien, heel wat huisartsen zouden stoppen’

Het stoort hem dat wie in dit systeem niet meekan, of de vereiste productiviteit niet kan waarmaken, een medisch etiket krijgt en wordt afgevoerd. ‘Terwijl niemand kijkt naar wat er echt nodig is voor mensen om te kunnen floreren. Burn-out is geen ziekte. Door het te medicaliseren wordt het een individueel probleem. Als je uitvalt, word je op je eigen verantwoordelijkheid gewezen. Aanpak op individuele basis, meer lijkt er niet aan de hand. Terwijl het een maatschappelijk probleem is. Die honderdduizenden langdurig zieken willen graag nog meetellen in deze samenleving, hè.’

Een babbeltje met de postbode

Het bemoeilijkt ook de rol van de huisarts, vindt hij. Met de groeiende en blijvende wachtlijsten in de psychische gezondheidszorg en het wegvallen van de priesters ­komen de geestelijke en mentale klachten bijna volledig bij de huisarts terecht. ‘Wij zijn goedkope psychologen, de gemakkelijke oplossing. Hoe begeleid je iemand met burn-out? Lap je hen op om weer aan het werk te gaan en zo verder bij te dragen aan het toxische economisch systeem waardoor ze zijn uitgevallen?’

Na vaak dezelfde evolutie te zien bij ­patiënten, raakte hij overtuigd dat daar de oorsprong ligt. ‘Door de mantra van permanente groei in ons economische model wordt chronische stress onmerkbaar verhoogd. Na een eerste reorganisatie op het werk, pas je je aan, vervolgens moet het weer efficiënter met nog minder middelen. Er moet steeds meer zonder meer toegevoegde waarde. Er knapt iets wanneer mensen vaststellen dat ze niet meer zijn dan een pion op het schaakbord van de ceo. Dat vroegere humane waarden bezwijken voor de cijfers van efficiëntie en winst. Dan vindt een grote existentiële crisis plaats en ontstaat er een morele wonde.’

   • ‘Almaar meer groei, verder en hoger? Ik pas voortaan’

Als die niet verzorgd of gezien wordt, kun je nog even verder op wilskracht, maar uiteindelijk word je ziek, zegt Boydens. ‘Omdat de verbinding tussen wat je doet en wie je diep vanbinnen bent als mens verstoord raakt.’ Denk aan de postbode die vroeger een babbeltje kon doen als hij ­iemands pensioen kwam brengen. ‘Die is herleid tot een perfect getimede, hyperefficiënte leverancier van pakketjes. Wie is hij dan nog?’

‘Burn-out is geen ziekte. Het is een maatschappelijk probleem. Die honderd­duizenden langdurig zieken willen graag nog meetellen in deze samenleving, hè’ Eric Boydens  Arts en coach

Doorheen de jaren heeft Boydens de ­visie op burn-out en de aanpak ervan zien veranderen. ‘Eerst was het een aanpassingsstoornis, een persoonlijk probleem dus. Daarna kwam het omdat we allemaal breinwerkers geworden waren, die snel en digitaal moesten kunnen werken, met versnipperde aandacht. Vervolgens was het een gedeelde verantwoordelijkheid tussen werknemer en werkgever, maar in de praktijk blijft de overheid de kosten dragen voor het uitvallen van mensen. Daarna kwam het erop aan de juiste mens met het juiste talent op de juiste plaats te krijgen. Tot je talent niet meer nodig is in dat ­bedrijf en je zelf maar op zoek moet naar een context die beter bij je past.’

Het kompas van permanente groei

Dat intussen alles sneller, efficiënter, met minder middelen en mensen moet, komt niet ter sprake, maakt hij zich boos. ‘Wat is het kompas in onze samenleving nog? Behalve het kompas van de permanente groei dat mens én de planeet uitput?’ Als huisarts moet je je in je patiënten met burn-out inleven, maar hen ook een spiegel voorhouden, vindt hij. ‘Zorgen dat de patiënt de regie over zijn eigen leven weer in handen neemt.’

‘Soms kan re-integratie dan niet meer, omdat ze een ander moreel kompas willen. Eentje waar wél zorg is voor de mens en het ecosysteem waarbinnen we ­leven. Een ecosysteem van echte uitwisseling. Met aandacht voor wat het leven echt betekenisvol maakt. Dat is zo belangrijk.’

Info: je kunt meer lezen in Boydens’ boek Welkom in mijn boomgaard, welkom in de Droomgaard