De Italiaanse regeringscrisis in Rome wordt stilaan een politieke thriller. De komende uren worden mogelijk doorslaggevend.
De ministers flankeerden premier Mario Draghi tijdens zijn begeesterende toespraak. Die speech, waarin hij haarfijn opsomde wat zijn regering van nationale eenheid sinds februari vorig jaar had verwezenlijkt, hield echter ook een glasheldere boodschap in. Draghi zei de senatoren dat hij enkel was gekomen na de luide roep van de Italianen om uit de crisis proberen te komen. Hij maakte duidelijk dat hij bereid is verder te werken, maar wel alleen als het parlement erin slaagt het vertrouwen te herstellen. ‘Een echt vertrouwen, en geen façade’, zei Draghi. Hij aanvaardt van de partijen geen veto’s of nieuwe ultimata, en keek de senatoren strak aan toen hij zei: ‘Siete pronti?!’ (Zijn jullie er klaar voor?, red.)
In de hoek van de rechtse Lega van Matteo Salvini, nochtans een regeringspartij, klonk opvallend weinig applaus.
De Lega zou baat hebben bij vroege verkiezingen, want de partij zit in een centrumrechts blok dat op winst staat. Eerder deze week vroeg Salvini aan zijn aanhangers op Facebook wat te doen. De roep voor vervroegde verkiezingen klonk daar zeer luid. Maar sociale media geven soms niet het hele beeld: de ondernemers in het noorden, die eveneens tot de Lega-achterban behoren, willen helemaal geen vervroegde verkiezingen. Wat doet Salvini? Volgt hij zijn buikgevoel, of wint toch het verstand?
Pas vanavond, na de stemming in de Senaat, komt er meer duidelijkheid over het politieke lot van de regering-Draghi.
Schuld van Vijfsterrenbeweging
De aanstoker van deze politieke crisis is de Vijfsterrenbeweging. Die had besloten niet te komen opdagen bij een belangrijke stemming over een steunpakket vorige week, waaraan ook een vertrouwensstemming was verbonden. Draghi interpreteerde dat als een diepe vertrouwensbreuk en stapte afgelopen donderdag naar president Sergio Mattarella om zijn ontslag aan te bieden. Hij deed dat omdat er volgens hem een ‘ernstig probleem van bestuurbaarheid’ was ontstaan. Maar zijn ontslag werd prompt geweigerd door Mattarella, die de premier gebood naar het parlement te gaan om een uitweg uit de crisis te zoeken.
Vandaag, woensdag, wordt daarom een cruciale dag. Een verwachte stemronde ’s avonds zal een belangrijke indicatie geven van hoe het nu verder gaat. Donderdag wordt de hete aardappel nog doorgespeeld naar de Kamer, waar ook wordt gestemd. Zijn de brokken nog te lijmen?
Betogingen
Het einde ligt nog open, maar door Draghi te vragen terug te gaan naar het parlement won de Italiaanse president mogelijk cruciale tijd. De voorbije dagen kregen de Italianen zo de kans om te reageren, en dat deden ze massaal. Vanuit alle hoeken krijgt Draghi nu de dringende vraag, haast de smeekbede, om ‘verantwoordelijkheid te tonen’. Niet alleen van politici zoals oud-premier Matteo Renzi, die een petitie opstelde, maar ook van burgers die in Milaan en in Rome een betoging hielden en daar met Italiaanse en Europese vlaggen gingen zwaaien. Ook zeker 1.300 burgemeesters laten Draghi weten dat het land hem nodig heeft. Een vergelijkbare oproep tot ‘verantwoordelijkheid’ en ‘eenheid’ komt van de Italiaanse artsen, katholieken en milieuactivisten.
Ook de Europese Unie duimt voor een goede afloop. ‘Brussel’ vertrouwt Draghi met het goede beheer van de miljarden euro’s uit het Europese herstelfonds na de pandemie, waarvan Italië de grootste begunstigde is. Voor het einde van dit jaar moeten nog belangrijke doelstellingen worden gehaald én moet de begroting worden goedgekeurd.
• Waarom het vertrek van Draghi een groot verlies zou zijn voor Europa
Sowieso staan uiterlijk voor de lente van 2023 verkiezingen gepland in Italië, maar die enkele maanden extra maken dus een wezenlijk verschil volgens wie wil dat Draghi blijft. Met de oorlog in Oekraïne, de stijgende energieprijzen en een wereldwijde inflatie is instabiliteit in Italië, de derde grootste economie in de eurozone, de zoveelste crisis die de EU er echt niet bij wil.
Radicaal-rechts garen
Wie wel goed garen kan spinnen bij deze regeringscrisis, is Giorgia Meloni van het radicaal-rechtse Broeders van Italië, de enige partij die voor de oppositie koos. Zij scoort hoog in de peilingen en heeft baat bij vervroegde verkiezingen. Dat zou haar politieke bondgenoten Matteo Salvini (Lega) en Silvio Berlusconi (Forza Italia) in de verleiding kunnen brengen om met zijn drieën in een verkiezingscampagne te duiken. Hun partijen zitten wél in de regering-Draghi, maar vormen ook een politieke alliantie met Meloni.
Maar snelle verkiezingswinst blijkt mogelijk een vergiftigd geschenk. Een nieuwe, rechtse regering, zou een uiterst complexe toestand erven – en dan is er niemand anders meer over om de schuld te geven.
*Dit is een update van een artikel dat op 20 juli 2022 in de ochtendpublicatie van De Standaard verscheen.
