Terwijl zowat iedereen in Europa zich zorgen maakt over de oplopende gasprijzen – die in een maand verdubbeld zijn – lopen ook op de oliemarkt de spanningen op. De Russische president, Vladimir Poetin heeft ook daar een economisch ­wapen gevonden om het Europa deze winter moeilijk te maken: olie uit buurland Kazachstan.

   • Analyse: de Russische economie kreunt, maar kraakt nog niet

Op de oliemarkt kondigt zich een zenuwslopend partijtje Russische roulette aan. Vanaf 5 december begint het Westen namelijk met een gradueel embargo op de invoer van Russische olie. Daardoor moet tegen eind dit jaar ongeveer 90 procent van de huidige import van Rusland naar de EU geweerd worden. Tegelijk willen de G7-landen een prijsplafond instellen op Russische olie, zodat de inflatie tempert en Poetin zijn oorlogsmachine moeilijker kan financieren (DS 29 juni).

In één klap dreigen een miljoen vaten ruwe olie per dag uit de toch al krappe Europese oliemarkt te verdwijnen

Poetin wil daarop niet wachten om terug te slaan. Lang voor de overgangsperiode afloopt en het Westerse olie-­embargo in werking treedt, heeft de Russische president zijn antwoord al klaar. Poetin wil een terminal aan de Zwarte Zee, die wordt gebruikt voor de uitvoer van Kazachse olie, voor minstens 30 dagen laten stilleggen. Dat heeft een rechtbank in Zuid-Rusland bevolen. Officieel zou het gaan om een milieukwestie, maar de oliemarkt ziet dat anders. Daar vreest men dat het een geopolitieke wraakactie is.

Via de terminal in de Russische havenstad Novorossiejsk, die 1,5 miljoen vaten ruwe olie per dag behandelt, verloopt zowat 80 procent van de totale olie-uitvoer van ­Kazachstan. Die olie wordt voornamelijk naar Europa ­verscheept. Daardoor dreigt de Europese Unie het straks ­extra moeilijk te krijgen om de Russische olie te vervangen. Als de blokkade over enkele dagen in werking treedt, zullen in één klap een miljoen vaten ruwe olie per dag uit de toch al krappe Europese oliemarkt verdwijnen. Ondertussen ondervindt ook de rest van de alternatieve olietoevoer naar Europa – vanuit Azerbeidzjan, Libië, de Noordzee en West-Afrika – al diverse problemen.

Poetin kan met de blokkade ook de Kazachse president Kassim-Zjomart Tokajev een lesje leren. Tussen beide ‘bondgenoten’ lopen de spanningen al een tijdje op. Niet alleen weigert Tokajev de onafhankelijkheid te erkennen van Donetsk en Loehansk, de door Moskou beschermde zelfverklaarde republieken in het oosten van Oekraïne. De Kazachse president had de EU onlangs zelfs uitdrukkelijk aangeboden om meer olie en gas te leveren. Dat leidde tot wrevel in Rusland.

Met de nakende blokkade – die pas ingaat wanneer het gerechtelijk vonnis betekend is – kan Poetin dus zowel de EU als het rebelse Kazachstan een serieuze klap toebrengen. Het effect op de olieprijs (die woensdag op de WTI-markt door recessievrees even onder de 100 dollar per vat zakte) was donderdag meteen merkbaar. Een vat ‘Azeri Light’-olie werd 10 dollar duurder. Voor een vat ruwe olie uit Nigeria moest je in één dag 14 dollar meer betalen. ­Volgens Bloomberg was er sprake van ‘paniek’ bij de oliehandelaren. Ook op de Europese oliemarkt dreigt het een moeilijke winter te worden.