wetenschapswinkel Wilfried Verniers, Gent
Waarom eten we geen meeuwen?
Eten of gegeten worden, that is the question. getty
‘We eten zowat alles wat pluimen en poten heeft, van kip over kalkoen tot delicatessen als kwartels, fazant en duif. Waarom geen meeuwen?’, mailt Wilfried Verniers. ‘Ik heb het gevraagd aan verschillende chefs, maar niemand heeft een afdoend antwoord. Ze vliegen de hele tijd, waardoor het vlees te taai zou zijn. Maar is dat ook een probleem als je ze in een stoofpotje bereidt? En meeuwen zouden afval eten, maar dat doen kreeften ook!’
Meeuwen smaken naar verluidt naar vis. Dat zou niet iedereen even fijn vinden. In het boek A concise encyclopedia of gastronomy (editie van 1944) staat een tip. Mest een kopmeeuw vet met stierenlever, mais of wrongel, en je zult zien dat die sterke vissensmaak verdwijnt. Voor een lekker meeuwenstofpotje moet je dus wat geduld hebben.
In de zeventiende eeuw waren meeuwen volgens Clemency Fisher, curator van het World Museum Liverpool, populaire eiwitbronnen op tal van kleine eilanden rond Groot-Brittannië. Dat schreef ze in 1997 in haar artikel ‘Past human exploitation of birds on the Isle of Man’.
En ook elders werden ze gegeten. Bij opgravingen langs de Belgische kust, onder meer bij het 15de-eeuwse vissersdorp bij Raversijde, zijn meeuwenbotten gevonden tussen andere etensresten. ‘We troffen er restanten van de drieteenmeeuw, de kokmeeuw, de zilvermeeuw en de kleine en grote mantelmeeuw’, vertelt erfgoedonderzoeker Anton Ervynck, die meewerkte aan de opgravingen. Ervynck begrijpt wel waarom de beesten op het menu stonden. ‘Aan een grote mantelmeeuw heb je een flinke kluif.’
Uit mondelinge overlevering blijkt trouwens dat Belgische vissers tot voor kort meeuwen aten. De bottenexpert verwijst naar een publicatie uit 1995 in het blad De Strandvlo van De Strandwerkgroep België. In een ingezonden brief meldt een lezer: ‘Zeker tot halverwege de zestiger jaren bracht vader uit vanop zee af en toe een meeuwtje mee. Ik heb dus zelf menig meeuwenbotje afgekloven. Of ze smakelijk waren, weet ik niet meer. De meeuwen werden gewoon gevangen met het schepnet, als ze langszij kwamen om van de vis- en andere vangstafval te profiteren.’
Terug naar de ijzertijd
Tegenwoordig eten nog maar weinig mensen de zeevogels. Eieren van kokmeeuwen vallen nog wel hier en daar in de smaak, onder meer in Groot-Brittannië. De consumptie ervan is aan banden gelegd door natuurbeschermingswetten.
Maar de populariteit van zeevogels is al lang tanende. Volgens archeoloog Julia Best van de Universiteit van Cardiff moeten we waarschijnlijk terug naar de ijzertijd voor het hoogtepunt van de meeuwenconsumptie. Of toch voor wat betreft de consumptie op eilanden voor de Schotse kust, waar zij opgravingen verrichtte. Ze vond er veel botresten. ‘Snijtekens op sommige botten vormen een duidelijk aanwijzing dat de dieren tot voedsel werden verwerkt.’
Met de komst van de Noormannen in de regio, vanaf de achtste eeuw, leek het menu te veranderen. ‘Mogelijk kwamen er toen ook kippen op de eilanden en nam de noodzaak af om op meeuwen te jagen.’ Als je moet kiezen tussen een malse kippenbout of een taaie meeuwenpoot die naar vis smaakt, is de keuze snel gemaakt.
Vragen voor de wetenschapswinkel zijn welkom op wetenschap@standaard.be, onder vermelding van naam en woonplaats.