Uit een onderzoek van onder andere Le Monde en Der Spiegel blijkt dat Frontex betrokken is bij illegale pushbacks van minstens 957 asielzoekers in de Egeïsche Zee, tussen maart 2020 en september 2021. Het Europese grensagentschap registreerde volgens de internationale media de pushbacks bewust foutief als ‘voorkoming van vertrek’ in een interne database.
Wat in het gezamenlijke onderzoek van de non-profitorganisatie Lighthouse Reports en internationale nieuwsmedia Der Spiegel, SRF Rundschau, Republik en Le Monde louter geregistreerd wordt als ‘voorkoming van vertrek’ in een Frontex-database, komt na onderzoek in werkelijkheid neer op illegale terugkeeroperaties van migranten. Dat zijn de verschillende media te weten gekomen na een verzoek om vrijheid van informatie van de Europese organisatie en een vergelijking van de interne Frontex-gegevens met verslagen van verenigingen en de Turkse kustwacht.
De verschillende media kregen na hun verzoek een bewerkte versie van de interne Frontex-gegevensbank in handen, het zogenoemde Joint Operations Reporting Application (jORA), waarin beschrijvingen werden opgenomen van 145 gevallen met de vermelding ‘voorkoming van vertrek’. Dat begrip wordt in Frontex-voorschriften omschreven als een incident waarbij migranten op zee door autoriteiten van niet-Europese landen worden tegengehouden in hun territoriale wateren en vervolgens teruggestuurd naar hun vertrekpunt.
De onderzoekers controleerden die 145 incidenten met verschillende verslagen van verenigingen en de Turkse kustwacht. Daaruit bleek dat bij minstens 22 incidenten asielzoekers uit hun rubberboten werden gehaald, in Griekse reddingsvlotten gestopt en weer op zee achtergelaten.
Op 28 mei 2021 nam een groep van zo’n vijftigtal asielzoekers die op het Griekse eiland Lesbos aan land waren gegaan, contact op met de Noorse ngo Aegean Boat Report, die foto’s en een Whatsapp-bericht stuurde waarop hun locatie in de buurt van de hoofdstad van het eiland te zien was. Een paar uur later werd een deel van diezelfde groep door de Turkse kustwacht op zee aangetroffen in de typerende oranje reddingsvlotten van het Griekse Ministerie van Marine. Ook dat geval werd in de Jora-databank geregistreerd als een ‘voorkoming van vertrek’.
Twee anonieme bronnen binnen het Europese grensagentschap bevestigden dat de pushbacks in de databank terechtkomen als ‘voorkoming van vertrek’. ‘Waarom noemen ze het niet gewoon wat het echt is en dan zijn we er vanaf?” zei een Griekse kustwachtofficier.
Ander internationaal onderzoek heeft al meermaals uitgewezen dat migranten vaak de Griekse kust al hadden bereikt alvorens door de Turkse kustwacht te worden gevonden, drijvend op zee. Dat zou hen belet hebben om in Griekenland asiel aan te vragen, een praktijk die strijdig is met het internationale recht.
