‘Acteren is een kunstvorm, geen sportdiscipline. Onderscheid naar gender lijkt ons niet meer van deze tijd’, liet Michaël Pas, voorzitter van de Acteursgilde, optekenen in het persbericht van het Filmfestival van Oostende vanochtend. Op dat festival, dat eind januari 2022 plaatsvindt, worden de Ensors uitgereikt.

‘De opdeling per geslacht was een anomalie. Geen enkele grote literatuurprijs heeft een aparte categorie voor mannen en vrouwen’ Michaël Pas Voorzitter Acteursgilde

Wie acteert kan in vier categorieën genomineerd worden: Beste acteerprestatie hoofdrol (film), Beste acteerprestatie hoofdrol (tv-serie), Beste acteerprestatie ondersteunende rol (film) en Beste acteerprestatie ondersteunende rol (tv-serie). ‘Die opdeling per geslacht was een anomalie, ook in de cultuursector. Geen enkele grote literatuurprijs heeft een aparte categorie voor mannen en vrouwen.’

Pas benadrukt dat het aantal prijzen voor acteurs niet afneemt, zoals gevreesd werd. ‘Door ook prijzen aan acteurs toe te kennen voor ondersteunende rollen blijft het aantal te winnen prijzen gelijk.’

De Gouden Kalveren in Nederland en het Filmfestival van Berlijn schrapten eerder al de genderspecifieke acteerprijzen uit hun awardshows. De aankondiging van de Berlinale lokte in de zomer van 2020 in Vlaanderen veel reacties uit. Onder meer actrice en regisseur Hilde Van Mieghem noemde genderneutrale prijzen voor acteurs op VRT NWS ‘klinkklare onzin’, ze hekelde de beslissing als ‘eenheidsworst’.

Evolutie achter de schermen

De grote vrees van veel actrices is dat de prijzen op termijn voornamelijk aan mannen toegekend zullen worden. ‘Zo’n prijs wekt de indruk dat er geen seksisme zou zijn in de sector’, zei Els Dottermans vorig jaar in De Morgen. ‘En dat is zeker niet waar. Vrouwen krijgen niet dezelfde kansen om mooie, grote, zichtbare rollen te spelen die doorgaans in de prijzen vallen.’

Een jaar later denkt ze daar anders over, vertelt ze aan de telefoon. ‘We zijn hieraan toe. We moeten mee met de tijdgeest. Achter de schermen heb ik het voorbije jaar in de sector een evolutie gezien: het idee van gelijkheid krijgt vaste grond. Het bewustzijn groeit. Onlangs ging ik naar Ten oorlog kijken van het gezelschap Camping Sunset. Daar maakte het geslacht van de acteurs niets uit. Of je nu koning of koningin bent: het was allemaal gelijk. Dat vond ik ongelooflijk bevrijdend.’

Dat het seksisme helemaal weg is, wil Dottermans niet gezegd hebben, wel dat de verandering ingezet is. ‘Het is een kwestie van je ogen te openen. Ja, het is woke. Ook al slaat die slinger soms door – dat is zo bij elke revolutie – toch sta ik er positief tegenover. Ik krijg daar meer energie van.’

Meer discussies

Acteur en scenarist Angelo Tijssens is bijzonder tevreden. ‘Het is een stapje vooruit. Eentje waar we al lang op aan het aandringen zijn’, zegt de scenarist van Girl, de gelauwerde film uit 2018 over een trans meisje dat professioneel wil dansen. ‘Eindelijk kunnen mensen die zich niet thuisvoelden in de categorieën “man” of “vrouw” ook meedingen naar een prijs zonder verplicht te worden om in een hokje te kruipen. Dat is vooruitgang.’

Tijssens hoopt dat zulke beslissingen impact hebben buiten zijn sector. ‘Als tv-, film- en theatermakers vertellen we verhalen over de wereld aan de wereld. Daarom hoop ik dat, bijvoorbeeld, de NMBS meeluistert. Waarom moet ik in hun app aangeven of ik man of vrouw ben als ik een treinticket koop? Dat doet toch niets ter zake? Onze verhalen moeten dit soort discussies in gang zetten.’

De eerste genderneutrale Zilveren Beer voor beste acteur en actrice ging in maart naar de Duitse actrice Maren Eggert. Zij speelde in Ich bin dein Mensch een wetenschapster die zelf meedoet aan een experiment. Als allereerste genderneutrale acteerprijs was de symboolwaarde groot. Tegelijk ging het in Berlijn om een afgezwakte corona-editie van het festival. Of de trend blijft doorzetten, valt af te wachten.

De nominaties voor de Ensors worden bekendgemaakt op 3 januari 2022.