Zoals friet met mayonaise, zo komt de Vlaamse tuin steevast met een terras. Helemaal onschuldig is die tegeldrang niet. ‘Wanneer je een tuin verhardt, kan de regen de grond niet meer insijpelen en de grondwaterreserves aanvullen’, zegt Paul Verschueren, landschapsarchitect en coördinator van het Kenniscentrum tuin+.

De klinkers doen ons ook zweten. ‘Het zijn hitte-eilanden’, legt hij uit. ‘Stenen houden warmte vast, die ze ’s avonds weer vrijgeven. Daardoor koelt het met name in stadstuintjes veel trager af.’ Een pijnpunt, als je weet dat de temperatuur tijdens een hittegolf in de stad soms 8 à 10 graden hoger oploopt dan op het platteland.

De boodschap is duidelijk: verharding rijmt niet met klimaat. Maar wat als je al een terras hebt liggen? Of droomt van een plekje om een barbecue of tuinstoelen uit te stallen? Een ecologische tuin hoeft niet gelijk te staan met wegzakkende tafelpoten. Mits wat doordachte materiaalkeuzes hou je rekening met het grondwaterpeil en zweet je jezelf in de zomer niet te pletter.

Hoe maak je er werk van?

1. Schrap overbodige klinkers. ‘Begin met te kijken naar wat er is’, zegt Verschueren. ‘Een groot terras aanleggen is niet nodig als het dient om er jaarlijks één feest te geven, het moet groot genoeg zijn voor wat je er elke dag op wilt doen.’ Daar bestaan maatvoeringen voor. Buiten eten met vier personen? Dat lukt vanaf 9 vierkante meter verharde ondergrond. Een groep van zes vraagt minimaal 11 vierkante meter.

Liggen er meer tegels dan nodig? Breek er dan een paar uit. Een stevig werkje, maar er staat iets tegenover. ‘Op terras dat je niet gebruikt en dus minder betreedt, komt meer plantengroei’, zegt Verschueren. Vrij vertaald: wie overbodige tegels uitbreekt, bespaart zichzelf de komende jaren wiedwerk.

2. Denk niet-traditioneel. Overweeg je een stukje te verharden? Sta dan eerst even stil bij wat je op dat terras wil doen. We denken bij buiten eten, lezen of zonnen automatisch aan een setje klinkers, terwijl dat vaak minstens even fijn is op een andere ondergrond. Verschueren: ‘Lezen kan in een hangmat in een bloemenweide, eten kan aan een tafeltje in het gras onder een boom, en op een keermuurtje is het leuk zitten.’

Kies je toch voor verharding? Ga op zoek naar de ideale plek. Liever een klein terras op een goede plaats, dan uit gewoonte de strook langs de achtergevel te betegelen. ‘Wil je in de lente en zomer ’s middags buiten eten, dan is een terras op het zuiden niet ideaal, omdat het er heel warm zal worden. Werk je meestal overdag en wil je ’s avonds genieten van je terras, mik dan op de avondzon.’

3. Maak het waterdoorlatend. ‘Een klein terras van enkele vierkante meters mag gerust gesloten zijn, zolang je het laat aflopen naar de tuin’, zegt Verschueren. Bij een groter terras kun je de materialen zo kiezen, dat het water na een hevige regenbui wél kan insijpelen. Er is een groot aanbod aan waterdoorlatend of -passerend materiaal. Het eerste is poreus of bevat kleine gaatjes, bij het tweede zijn de tegels of klinkers zo ontworpen dat er bij aanleg grote voegen tussen zitten die het water doorlaten. Andere opties zijn open verharding (dolomiet, bijvoorbeeld) of open voegen (zie stap 4). Ook een terras in duurzaam hout (denk aan robinia of eik) laat water door langs de spleten.

Let wel: een houten terras op een betonnen ondergrond zal weinig doen voor de grondwaterstand. Maak daarom ook de fundering van je terras waterdoorlatend, door bijvoorbeeld te kiezen voor materialen als gebroken puin of split.

4. Hou de voegen open. Door de voegen niet te verzegelen, geef je de regen meer kans. ‘Vermijd epoxymortel, zo maak je alles dicht’, zegt Verschueren. ‘Zand is oké, maar kan na verloop van tijd uitspoelen. Fijn gebroken steenslag is een betere optie.’

Mag het wat groener? Vermeng de steenslag met een beetje compost. In dat mengsel kun je planten laten groeien zoals kruiptijm (voor een zonnige, droge grond) of slaapkamergeluk (voor schaduwrijke, vochtige grond). Ben je een luie tuinier? Oefen gewoon geduld. ‘De wind zal vanzelf zaden aanbrengen’, zegt hij. Groene voegen hebben ook esthetisch een streepje voor. ‘Zet, bijvoorbeeld, kruipend zenegroen aan de rand van een border en laat het spontaan de voegen innemen. Zo creëer je een zachte, natuurlijke overgang van terras naar beplanting.’

5. Omring het terras met groene structuren. ‘Ook met aanpassingen in de omgeving kun je een terras meer klimaatbestendig maken’, besluit Verschueren. ‘Een boom in de plaats van een parasol, een pergola die je laat begroeien, klimplanten tegen een aangrenzend muurtje: zo doe je niet alleen iets voor de biodiversiteit, het brengt ook verkoeling in de zomer.’ Let wel: bomen kunnen met hun wortels het terras omhoogduwen. Kies daarom zorgvuldig de soorten en plant grotere struiken of bomen op voldoende afstand.