Janssen-vaccin

Het meest recente middel dat de goedkeuring kreeg van het Europees geneesmiddelenagentschap EMA is dat van farmareus Johnson & Johnson. De werkzaamheid van het Janssen-vaccin tegen ontsporingen van de ziekte bedraagt 85 procent. Daardoor zou covid-19 in de praktijk worden afgezwakt tot een ziekte met meestal milde symptomen. De Europese Unie heeft afspraken met Johnson & Johnson voor de aankoop van 200 miljoen doses, met een optie voor nog eens 200 miljoen. België heeft 5,2 miljoen doses gereserveerd.

Hoe staat het met de leveringen en toedieningen? Voorlopig is het middel in België nog niet verspreid of toegediend. Indien alles volgens plan verloopt, kan België in het tweede trimester rekenen op 1,4 miljoen Janssen-vaccins. De eerste worden verwacht in de tweede helft van april. Maar het bedrijf heeft de EU wel al laten weten dat het de afspraak om voor de zomer 55 miljoen vaccins te leveren misschien niet kan nakomen.

Hoe werkt het? Het vaccin van Janssen is een zogenaamd viralevectorvaccin. De basis daarvan is het gebruik van een al gekend virus, dat geen (ernstige) ziekte bij de mens veroorzaakt. Concreet is dit vaccin gebouwd vanuit een menselijk verkoudheidsvirus dat het recept voor de bouw van het krooneiwit (‘de stekeltjes’) van het coronavirus met zich meedraagt.

Is het vaccin opgewassen tegen de mutaties? Een deel van het onderzoek vond plaats in Zuid-Afrika, waar de Zuid-Afrikaanse variant al volop circuleerde. Dat is een geluk, want nu weten zij met zekerheid dat hun vaccin ook deels hiertegen werkzaam is. Het beschermt iets minder goed tegen milde symptomen, maar tegen ernstige infecties gaat het ook boven de 80 procent, zegt vaccinoloog Pierre Van Damme.

De bijwerkingen? Die liggen in lijn met die van de andere vaccins. Ongewenste klachten zijn veelal mild. Meestal gaat het om onder meer hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn, koorts en misselijkheid.

AstraZeneca/Oxford

AstraZeneca moest ‘het werkpaard’ van de vaccinatiestrategie worden: het middel is veel goedkoper dan de vaccins van Pfizer en Moderna, én kan net als dat van Johnson & Johnson gewoon in de koelkast bewaard worden. Het kreeg eind januari groen licht. De EU-lidstaten plaatsten in de herfst hun bestellingen, België opteerde voor 7,5 miljoen dosissen, wat op dat moment het grootste aantal was.

Hoe staat het met de leveringen en toedieningen? Het status van werkpaard is nog helemaal niet waargemaakt. AstraZeneca kampt met stevige leveringsproblemen, en dat vertaalt zich in minder toegediende doses dan verwacht. Het bedrijf maakt zich sterk dat het in het tweede kwartaal netjes aan alle afspraken zal kunnen houden, maar Dirk Ramaekers, het hoofd van de taskforce vaccinatie, klonk enkele dagen terug nog minder hoopvol. ‘We moeten realistisch zijn. We worden week na week, zelfs bijna dagelijks geconfronteerd met schommelingen van de aanvoer van hun vaccin.’

Hoe werkt het? Twee injecties moeten beschermen tegen de ziekte. Maar de methodiek is minder revolutionair dan van Pfizer en Moderna. Dit vaccin is gebaseerd op een aangepast verkoudheidsvirus.

Is het vaccin opgewassen tegen de mutaties? Uit een eerste studie bij 2.000 Zuid-Afrikanen bleek het vaccin van AstraZeneca nauwelijks bescherming te bieden tegen milde covid-19 bij de Zuid-Afrikaanse variant. Geen enkele van de proefpersonen ontwikkelde ernstige covid-19.

De bijwerkingen? Uit de cijfers van begin maart blijkt dat 1,86 procent van de Belgen die het vaccin kreeg klaagt over nevenwerkingen. Het gaat onder meer hoofdpijn, vermoeidheid, spierpijn, koorts en misselijkheid. De kans op nevenwerkingen is het grootst na de eerste prik.

Pfizer/BioNtech

Het coronavaccin van Pfizer en BioNTech was het eerste om groen licht te krijgen van Europa. België heeft eerst vijf miljoen dosissen besteld, en later nog eens 7,5 miljoen. Er zijn er twee nodig per persoon, toe te dienen met een tussentijd van zo’n drie weken.

Hoe staat het met de toediening? De eerste vaccins werden maandag 28 december toegediend bij de bewoners van enkele geselecteerde woonzorgcentra. Het overgrote deel van de in ons land toegediende vaccins is van Pfizer.

Hoe staat het met de levering? In januari moest Pfizer aankondigen dat het minder vaccins zou kunnen leveren dan eerst gedacht, wat tot veel onzekerheid over de hele vaccinatiestrategie heeft geleid. Maar gaandeweg heeft Pfizer zich wel ontpopt tot een heel betrouwbare toeleverancier.

Hoe werkt het? De entstof is de genetische RNA-code voor de aanmaak van het krooneiwit (de ‘stekeltjes’) van het coronavirus. De productie van dit krooneiwit door de cellen van gevaccineerde mensen moet een immuunreactie opwekken tegen een infectie met het coronavirus, dat langs zijn buitenkant met krooneiwitten is bezet.

Is het vaccin opgewassen tegen de mutaties? Pfizer acht het niet nodig met een nieuw vaccin te komen om de diverse varianten van het virus aan te pakken. ‘Kleine verschillen’ die zijn waargenomen tijdens onderzoek hebben waarschijnlijk niet tot gevolg dat het vaccin veel minder effectief is.

Wat zijn de bijwerkingen? Het vaccin is geen lieverdje: er is kans op pijn op de plek van de inspuiting, koorts (meer dan 10 procent), hoofdpijn (bij meer dan 50 procent) en spierpijn (bij meer dan 30 procent), koude rillingen (bij meer dan 30 procent). Die bijwerkingen zijn doorgaans mild tot matig en verdwijnen binnen ­enkele dagen na de vaccinatie. Bij een kleine minderheid zijn de bijwerkingen zo erg dat er geen normale dagelijkse activiteiten mogelijk zijn. Vooral na de tweede inentingen zijn er klachten. Maar in de praktijk blijkt slechts 0,68 procent van de Belgen een klacht te melden.

Moderna

Het vaccin van het Amerikaanse biotechbedrijf Moderna is sinds 6 januari goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap. In de VS gebeurde dat al twee weken eerder en wordt het middel al sinds eind vorig jaar toegediend. Ons land tekende in op 2 miljoen dosissen, goed voor de bescherming van 1 miljoen personen.

Hoe staat het met de toediening? De eerste shots Moderna-vaccin zijn in ons land op 18 januari toegediend, bij medewerkers van het Antwerpse ziekenhuis ZNA Middelheim. Voorlopig gaat het slechts om enkele tienduizenden personen die ermee zijn geïnjecteerd.

Hoe staat het met de levering? Ook Moderna keek aan tegen opstartproblemen. Maar net als Pfizer herpakte het bedrijf zich, en kan het momenteel heel stabiel leveren.

Hoe werkt het? Ook dit vaccin werkt met de genetische RNA-code voor de aanmaak van het krooneiwit van het coronavirus, net als het Pfizer-vaccin. De doeltreffendheid is gelijkaardig: beide vaccins zouden meer dan 90 procent werkzaam zijn.

Is het vaccin opgewassen tegen mutaties? Moderna heeft al laten weten dat het zijn huidige vaccin indien nodig aanpast. Het heeft al een versie 2.0 uitgewerkt, gebaseerd op het bouwplan voor de aanmaak van de Zuid-Afrikaanse variant van het krooneiwit van het corona­virus.

De bijwerkingen? Ook die lijken op die van het Pfizer-vaccin. De meest voorkomende klachten zijn vermoeidheid, koude rillingen, spierpijn en pijn op de plek van de inspuiting. Door de band genomen geeft het Moderna-vaccin bij iets meer proefpersonen bijwerkingen. Iets minder dan 2 procent van de Belgen die het vaccin kregen maken er melding van.

Toekomst

Naast de vier al goedgekeurde vaccins heeft de EU ook contracten gesloten met een andere farmabedrijven. Zo is er het Duitse Curevac, dat ook nog in het eerste kwartaal hoopt om goedkeuring te kunnen vragen. Ons land heeft ingetekend om 2,9 miljoen dosissen van het vaccin te ontvangen. Ook dit vaccin werkt met RNA-code, zoals dat van Pfizer en Moderna. En ook van dit vaccin zijn twee injecties nodig. Farmagigant Bayer werkt mee aan de productie.

Met andere producenten, zoals voor het Russische Spoetnik V-vaccin of het Chinese Sinovac heeft Europa geen contracten. Het Europese geneesmiddelenbureau (EMA) heeft de evaluatie van de klinische ­studies rond het Russische Spoetnik-vaccin wel al aangevat.