‘Het wordt hoog tijd’, schrijft Dostojevski in zijn Aantekeningen uit het Dodenhuis, ‘dat we eens ophielden ons apathisch te beklagen over de omgeving die ons verslindt. Hoewel het waar is dat die ons kan corrumperen, verslindt ze ons toch nooit geheel en vaak verbergt en rechtvaardigt een sluwe­ en handige schoft niet alleen zijn zwakheid, maar ook zijn gemeenheid met de invloed van de omgeving.’