Nu de acuutste fase van de coronacrisis voorbij lijkt, vragen veel landen zich af hoe ze grensoverschrijdend verkeer weer kunnen opstarten. In Europa gingen de meeste binnengrenzen weer open en zouden ook de buitengrenzen tegen juli open kunnen zijn. Ook Zuidoost-Azië wil vliegverkeer normaliseren. Er wordt volop onderhandeld over een ‘Aziatische’ reisbubbel.

Quota voor ingenieurs, geen plezierreizigers

Zo gunt Singapore sinds deze week een beperkt aantal zakenmensen uit zes Chinese steden een ‘snelle toegang’. Die moeten zich laten testen bij vertrek en aankomst. Ze moeten zich ook aan een vooraf aangekondigd traject houden. Het akkoord komt goed uit voor bedrijven als Labmed, die medisch materiaal in China maken en vanuit Singapore wereldwijd verkopen. Zuid-Korea en China wisselen op die manier al sinds 1 mei zakenlui uit, bijvoorbeeld de ceo van Samsung die naar zijn fabriek in Shaanxi reisde.

Japan wil vanaf de zomer open zijn voor 250 reizigers per dag, alleen uit Australië, Nieuw-Zeeland, Thailand en Vietnam. De quota gelden voorlopig alleen voor zakenreizigers en ingenieurs. Taiwan, Zuid-Korea, Hongkong, Vietnam, Maleisië en Japan zijn ook volop geïnteresseerd in de bubbel en onderhandelen over de uitbreiding ervan.  Alleen Japan en Thailand, die veel geld verdienen met toerisme, hopen ‘later’ plezierreizigers toe te laten.

Opvallend is dus het contrast tussen Europa en Azië. Terwijl Europa vooral bezorgd is over massatoerisme, laat Zuidoost-Azië in eerste instantie zakenlui en technici vliegen. ‘Het gaat alleen om essentiële verplaatsingen’, klinkt het. Nationale grenzen vervagen er veel trager dan hier, en alleen voor wie belangrijke economische beslissingsmacht heeft.

Dat verschil in klemtoon heeft meerdere verklaringen. Europa heeft al langer een interne Schengenzone met vrij verkeer en begint nu - aarzelend - aan een ‘terugkeer naar normaal’. Zuidoost-Aziatische landen zijn niet zo geïntegreerd. Grensoverschrijdend verkeer in tijden van corona is er dus eerder een speciaal privilege. Maar het betekent wel dat de Zuidoost-Aziatische landen hun buren in principe alleen evalueren op de wetenschappelijke verdiensten van hun virusaanpak.  Dat ligt binnen de Europese Unie, met een Commissie die tegen discriminatie pleit, moeilijker.

Bouwen aan protocollen

Zuidoost-Azië heeft wel degelijk een reislustige middenklasse. Toch is een groot deel van de bevolking niet in staat om voor het plezier een vliegtuig te nemen. Zuidoost-Azië is ook de industriële motor van de wereldwijde economie. Die economie krijgt prioriteit. Het idee dat reizen een democratisch verworven recht is, leeft er minder dan in het rijke en deïndustrialiserende Europa.

Belangrijk is ook dat de landen die nu praten over een gemeenschappelijke Aziatische bubbel hun zaakjes relatief goed op orde hebben. Ze hebben ervaring opgebouwd met ziektes als vogelgriep, sars of nipah. Ze testen veel, dragen hygiënische maskers en hebben een performante contactopsporing. Dat die agressieve opsporing weinig ruimte laat voor privacy, zoals in China of Zuid-Korea, is voor de overheden geen hinderpaal.

Ondertussen werkt Taiwan samen met Jason Wang, een arts bij de Universiteit van Stanford, aan een protocol voor veilig reizen op lange afstand. Wang zou proefondervindelijk uitzoeken hoelang de optimale quarantaine duurt en of mensen een week voor vertrek laten testen de veiligheid verhoogt.

In vergelijking met de Europese Unie oogt de Aziatische aanpak van vliegreizen een pak terughoudender, maar wel meer gestut op wetenschap dan op politieke conventie.

Aziatische vliegmaatschappijen nemen het nauw

Zeker is dat de schaarse reizigers in Azië in heel andere situaties zullen reizen dan voor corona. Zo wil Japan op voorhand weten waar ze naartoe gaan en raadt men ze het gebruik van het openbaar vervoer af. Bloedtesten op meerdere dagen kunnen standaard worden, net als een tijdje quarantaine in een luchthavenhotel.

De paar interne vluchten die Aziatische landen nu al uitvoeren, tonen hoe serieus ze het virus blijven nemen. In Thaise vliegtuigen mag je volgens Reuters geen voedsel of drank krijgen en is een masker verplicht. India wil het besmettingsrisico beperken door eventueel zelfs handbagage te bannen. Maleisië en Indonesië eisen dat vliegtuigen halfleeg zijn. Maar in Europa en de VS zijn vliegmaatschappijen zelfs niet verplicht om een leeg zitje tussen te laten en Brussels Airlines wil dat alvast niet doen.

‘Op dit moment moet je de middenzetel gewoon vrij laten’, zegt vliegexpert Daniel Baron van het Japanse bedrijf LIFT Aero Design dat vliegcabines helpt ontwerpen tegen de BBC. ‘Anders ga je in tegen de adviezen van autoriteiten en tegen het gezond verstand.’

Op het vasthouden aan de oude routines bij Europese vliegmaatschappijen klinkt veel kritiek. ‘De manier waarop passagiers momenteel op een vliegtuig binnengaan (‘boarden’) is erg inefficiënt, zegt wetenschapper Michael Schultz. Tweedeklaspassagiers kunnen ongeorganiseerd instappen en moeten passeren langs de mensen van eerste klas. Volgens Schultz kun je het aantal contacten verminderen van zes tot minder dan twee als vliegtuigen via twee toegangswegen en op een beredeneerde manier worden ‘ingeladen’. Mogelijk sneuvelen daarbij zelfgekozen zitjes. Kriskras door elkaar staan heffen en puffen met handbagage is ook niet aangeraden. ‘De grootste crisis ooit kun je niet doorgeraken zonder ook enkele grote veranderingen te doen’, vindt vliegtuigkenner Seth Kaplan.