We beleven mogelijk de laatste uren van de regering-Michel I. Het eindspel is ingezet en de kans is klein dat Charles Michel nog een nieuwe Houdini-truc in de mouw heeft om het leven van zijn regering te verlengen. Nochtans dacht iedereen donderdagavond dat de premier wat tijd had gekocht door ‘ten persoonlijke titel’ naar Marrakech te gaan, om daar het standpunt van het Belgische parlement te verkondigen.
Een stevige wisselmeerderheid droeg de regering op om uiterlijk in New York het VN-Migratiepact goed te keuren. Zo belandde de crisis van de Kamer opnieuw in het hart van de regering, maar iedereen ging ervan uit dat het dossier op die manier wel over de top in Marrakech was getild en dat 19 december – de dag van de stemming in New York – als nieuwe deadline gold.
Vrijdagochtend vroeg de N-VA de premier evenwel meteen om een extra ministerraad over het Global Compact for Migration bijeen te roepen. Het was de Vlaams-nationalisten beginnen te dagen dat de trip van Michel naar Marrakech toch niet zo onschuldig zou zijn en mogelijk ons land toch op de een of ander manier zou ‘binden’. Iets wat de partij tot elke prijs wil vermijden. Maar zowat alle grondwetsspecialisten zijn het erover eens dat de premier in Marrakech altijd optreedt als leider van het land en deze regering, en elke daad daar stelt in naam van zijn regering. ‘Hij kan niet zomaar een andere jas aantrekken’, zegt Hugues Dumont, grondwetsspecialist aan de Brusselse universiteit Saint-Louis.
Vallende dominostenen
Wellicht vandaag vindt de ultieme ministerraad plaats. De premier hield vrijdag de hele dag bilaterale gesprekken met zijn vicepremiers. Zodra hij zicht heeft op alle posities, roept hij de ministerraad bij elkaar. Niemand wil de regering laten vallen, maar tegelijk heeft niemand ook maar enig zicht op hoe de regering hier nog uit raakt.
De N-VA wijkt geen millimeter van haar standpunt en blijft erbij dat Michel het pact niet mag goedkeuren. ‘Aanwezig zijn in Marrakech mag’, zei N-VA-vicepremier Jan Jambon vrijdagmiddag nog. ‘Maar aanwezig zijn en stilzwijgend toestemmen, dat mag niet.’ De partij begon vrijdagavond trouwens nog een nieuwe campagne om uit te leggen waarom ze zich blijft verzetten tegen het pact. Dit keer zonder beeldtaal die aan de campagnes van Vlaams Belang doet denken, maar met een mannetje dat een rist vallende dominostenen tegenhoudt. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken nodigt zondag in zijn Lubbeek de burgers dan weer uit om uit te leggen waarom zijn partij zo gekant is tegen het pact. ‘Nergens knelt het internationale keurslijf harder dan op het vlak van migratie’, geeft Francken op zijn Facebookpagina al een schot voor de boeg. ‘Wij moeten ijveren voor een migratieomwenteling op Europees vlak, waarbij de lidstaten opnieuw zelf over hun migratiebeleid kunnen beslissen.’
Niet meteen signalen dat de partij zinnens is om op haar stappen terug te keren. ‘We beseffen dat het moeilijk is om uit te leggen dat de regering over dit dossier zou vallen, maar het dossier is voor ons essentieel’, klinkt het binnen de partij. Aan de andere kant is er bij de andere meerderheidspartijen – CD&V, Open VLD en MR – geen enkele intentie om de N-VA veel tegemoet te komen. ‘Het enige wat ze kunnen krijgen, is een interpretatieve nota bij het pact’, klinkt het daar. ‘Dat weten ze.’
Buigen of barsten
De N-VA heeft al meermaals erg duidelijk gemaakt dat zo’n nota voor haar geen zoden aan de dijk brengt, maar ze staat volledig geïsoleerd. De andere regeringspartijen zijn het erover eens dat de consensus rond het bekrachtigen van het VN-Migratiepact al op 12 september werd bekomen binnen het daartoe bestemde regeringsorgaan, de Coormulti. Dat is het overlegorgaan waarin de internationale standpunten van ons land worden bepaald en alle betrokken kabinetten en administraties hun stem kunnen laten horen. De beslissing werd nadien nog ‘geconsacreerd’ door de verklaring van premier Michel voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 27 september en vervolgens gecommuniceerd aan alle diplomatieke posten door vicepremier Didier Reynders (MR) op 3 oktober. Al die tijd kwam er geen protest van bij N-VA. ‘Hoe je het ook draait of keert, het is de N-VA die wil terugkomen op afspraken die we eerder collegiaal genomen hebben’, luidt het bij de andere regeringspartijen. ‘Daar bestaat geen draagvlak voor. Het is dan aan hen om hun conclusies te trekken.’
Zoals bekend aanvaardt de N-VA de autoriteit van de Coormulti niet als eindoordeel in dit dossier. Maar eigenlijk maakt die discussie niet veel meer uit, nu het dossier op de regeringstafel is beland. ‘Het is een ongeschreven grondwettelijke regel dat geen enkele regeringspartij een vetorecht heeft’, zegt Christian Behrendt, grondwetsspecialist aan de KU Leuven en de Université de Liège. ‘Anders kan een regering volledig geblokkeerd worden. De N-VA had gelijk dat de regering tot een consensus moest proberen te komen over het pact. Er is een uitgebreid debat geweest, in het parlement en tussen de ministers. Maar dat heeft kennelijk geen consensus opgeleverd. De zoektocht daarnaar kan niet eeuwig duren. Op een bepaald moment moet de partij die niet akkoord gaat beslissen of ze zich schikt, dan wel terugtrekt uit de regering.’ Dit weekend wordt het dus wellicht buigen of barsten.
