Met dertien nominaties is de onbetwistbare favoriet voor de komende Oscars The shape of water, dat volgende week in België uitkomt.

Een complete verrassing is dat niet, na de enthousiaste ontvangst op het festival van Venetië, hofleverancier van Oscarwinnaars. Bovendien is de Mexicaanse regisseur Guillermo del Toro een vertrouwde naam voor de ongeveer 7.000 Academyleden, die elf jaar geleden zijn Pan’s labyrinth al eens nomineerden. Niet dat een stevig trackrecord volstaat: zelfs een monument als Steven Spielberg werd over het hoofd gezien in de ­categorie beste regisseur, terwijl The Post een Oscar-fähige film lijkt.

Maar terwijl de Academyleden allemaal samen stemmen voor ‘Beste film’, doen ze dat voor de andere categorieën per beroepsgroep: de regisseurs stemmen voor ‘beste regisseur’, de acteurs voor ‘beste acteur’, enzovoort. Met name de regisseurs staan bekend om eigenzinnige keuzes. Zo lieten ze ook Martin McDonagh in de kou, terwijl zijn film Three billboards outside Ebbing, Missouri zes andere categorieën wel haalde, met zelfs twee nominaties in ‘Beste bijrol’.

Hashtag van het jaar

De regisseursbranche viel niet voor de oude Spielberg, wel voor de jonge Greta Gerwig en Jordan Peele. Die twee waren nochtans over het hoofd gezien bij de Golden Globes en de Britse Oscars, de Bafta’s. Gerwig is nog maar de vijfde vrouw die deze ­categorie haalt, waar alleen Kathryn Bigelow (The hurt locker) ooit won. Peele is de eerste Afro-Amerikaanse regisseur genomineerd voor zowel scenario, regie als productie.

Awardshows zijn meer dan awardshows alleen, de Oscars op kop. Ze worden nauw gemonitord als thermometers van de tijdgeest. Waar vorige jaren onder de hashtag ‘OscarsSoWhite’ diversiteit werd geturfd, is het, drie maanden nadat de affaire-Weinstein is losgebroken, aan #MeToo en #TimesUp.

Met Lady Bird is er slechts één film met een vrouwelijke regisseur in de running. Daar staat tegenover dat zes van de negen kanshebbers een vrouwelijke producent hebben – de prijs voor ‘Beste film’ gaat naar de producent. Vier van de tien geno­mineerde scenario’s hebben een (co-)scenariste. Rachel Morrison is de eerste vrouwelijke chef camera ooit met een nominatie voor haar werk in Mudbound. De vier nominaties voor die Netflix-film geven aan dat de Academy stilaan meer open staat voor het streamingbedrijf.

In de categorie ‘Beste documentaire’ wordt Agnès Varda op haar 89ste de oudste genomineerde ooit met ­Visages, villages. Als vrouwen prominenter aanwezig zijn in de nominaties, is dat echter niet per se een reactie op #MeToo, maar eerder een gevolg van de Academy-politiek om het ledenkorps te verjongen, te vervrouwelijken en te verkleuren. Of bood de sector de voorbije jaren meer ­kansen aan vrouwen en kleur en werpt dat nu vruchten af?

Andere nominaties zijn directere gevolgen van #MeToo. Christopher Plummer wordt op zijn 88ste de oudste genomineerde acteur ooit, voor zijn bijrol in All the money in the world. Daar verving hij Kevin Spacey na ­beschuldigingen van seksueel misbruik. In de pronostieken werd ook een nominatie verwacht voor James Franco, die twee weken geleden nog een Golden Globe won met The disaster artist. Vier dagen na de Globes werd hij beschuldigd van ongepast gedrag, en nu wordt hij volstrekt ­genegeerd – alleen de scenaristen van zijn film werden opgepikt.

The shape of water heeft dan wel de meeste nominaties, de strijd blijft vrij open. Als vorig jaar Moonlight een klepper als La la land kon verslaan, maakt Lady Bird kans als outsider. Maar ook Dunkirk (8 nominaties), Three billboards (7), Phantom thread (6) en een echte Oscarfilm als Darkest hour (6) vielen bij de Academy in de smaak. Hoe dan ook zal het stevige speeches geven als Hollywood op 4 maart een Mexicaanse ­migrant viert in het land van Donald Trump. Het thema van de show staat echter al langer vast: Time’s Up.