Zelden heeft een acteur/regisseur de filmwereld zo stormenderhand veroverd als Kenneth Branagh in 1989 met Henry V. Er volgden nog enkele Shakespeare-adaptaties, die ook trouw bleven aan de tekst en de geest van de Bard, en toch fris smaakten en zelfs jongeren naar de zalen lokten. Dat Branagh en zijn Emma Thompson het coolste koppel van Engeland waren, hielp een handje.

Noch als acteur, noch als regisseur heeft Branagh de belofte later ingelost. Toch is zijn spectaculaire begin niet vergeten. Toen 20th Century Fox besloot de avonturen van de beroemde Belgische detective Hercule Poirot nieuw ­leven in te blazen, kozen ze voor Branagh voor en achter de camera. Agatha Christie, Poirots geestelijke moeder, is samen met Shakespeare de meest gelezen auteur aller tijden. Wie de één succesvol kan heruitvinden, kan dat misschien ook met de ander? Een hele uitdaging voor de Noord-Ier. Shakespeares stukken zijn ruim vierhonderd jaar oud, en Christies bekendste romans amper tachtig, maar de universele thematiek van William is in menig opzicht minder gedateerd dan de vergezochte misdaadverhalen van Agatha.

Spelletje Cluedo

De keuze voor de eerste aflevering van wat een reeks wordt (een speelse knipoog op het einde kondigt dat aan) viel op Murder on the Orient Express. Een gedurfde keuze, omdat ‑veel mensen nog weten wie ‘het’ gedaan heeft – vooral dankzij de populaire versie van Sidney Lumet uit 1974. Maar ook een evidente beslissing. Je lokt geen nieuwe generaties met de moord op de koster van een dorpje in Yorkshire. Een misdaadmysterie aan boord van een luxetrein op weg van Istanbul naar Londen, ingesneeuwd in de Joegoslavische bergen, biedt meer mogelijkheden om echte cinema te maken. De chique aankleding van de trein, de kostuums van het bonte allegaartje passagiers, maar ook de proloog in Jeruzalem en het vertrek in Istanbul en het onherbergzame gebergte: het mocht een flinke duit kosten, en er werd in klassieke 65 mm gedraaid.

Ook op acteurslonen werd niet bespaard. Een van de onmiskenbare charmes van Lumets versie was de fenomenale star power van de cast met Lauren Bacall, Ingrid Bergman, Sean Connery enzovoort. Het is nu niet anders. Murder on the Orient Express is een spelletje Cluedo met een resem excentrieke verdachten, en het is plezierig in de duistere Amerikaanse zakenman Johnny Depp te herkennen, in de mannenjagende weduwe Michelle Pfeiffer, in de Russische prinses Judi Dench, in de godvrezende missionaris ­Penelope Cruz, in de racistische professor Willem Dafoe. Het WK schmieren, maar wel op niveau.

Die somptueuze aankleding en die sterren zijn nodig om te compenseren dat het moordmysterie ouderwets en vergezocht is, met te veel personages met geheime achtergronden. Geen mens kan deze plot in 2017 nog ernstig nemen.

Het is de portrettering van Poirot die deze vierde verfilming redt van de overbodigheid. De Belgische detective heeft in Christies boeken en in de ontelbare adaptaties altijd zijn pedante eigenaardigheden gehad, maar dat bleven oppervlakkige kenmerken. Branagh en scenarist Michael Green leren ons de man achter de moustache kennen. Zijn liefdesverdriet is een overbodige uitweiding, maar zijn obsessie met evenwicht en correctheid is verrijkend.

Poirot kan zijn twee gekookte eitjes ’s ochtends niet verorberen als ze niet precies even groot zijn, of een scheefgeknoopte stropdas zien zonder die recht te hangen. Heeft het genie autistische trekjes? ‘Ik kan de wereld alleen zien zoals ze zou moeten zijn, en het kwelt me als ze dat niet is, maar dat helpt me om misdaden op te lossen.’

Twijfelend genie

Die obsessie met balans is een interessant uitgangspunt voor een verhaal dat uitnodigt tot filosoferen over recht en onrecht, en of dat wel altijd zo zwart-wit is. Deze film voegt twijfel en emotie toe aan een personage dat onaantastbaar leek – een beetje zoals Casino Royale deed met James Bond. Branagh is na één film al de beste belichaming die Poirot ooit gekregen heeft. Agatha Christies verhalen ruiken wat te veel naar mottenballen om nog echte topfilms op te leveren, maar Branagh heeft een meer dan verdienstelijke poging gedaan om te revampen zonder te bruuskeren.

Murder on the Orient Express

Van: Kenneth Brangagh

Met: Kenneth Branagh, Johnny Depp, Michelle Pfeiffer, Penelope Cruz, Judi Dench, Derek Jacobi (114 min.)