De voorbije jaren waren er in verschillende gemeenten al discussies rond beelden en straatnamen die verwijzen naar onder meer Leopold II en collaborateur Cyriel Verschaeve. Na de rellen in Charlottesville laait het debat ook bij ons opnieuw op.

Terwijl burgemeester Marino Keulen (Open VLD) vanmorgen aankondigde dat in Lanaken de Cyriel Verschaevestraat zal verdwijnen, besliste de gemeente Puurs eerder dit jaar om de straatnaam te behouden.

Ook Kortrijk heeft geen plannen om de Cyriel Verschaevestraat in Marke te schrappen. ‘We hebben het debat al vaker gevoerd, en uiteraard zouden we op vandaag nooit opteren voor een figuur als Cyriel Verschaeve. Toch acht ik het belangrijk dat de mensen wel weten wie hij was en waar hij voor stond’, zegt burgemeester Vincent Van Quickenborne tegen de Krant Van West-Vlaanderen.

In de gemeente Alveringem, waar Verschaeve onderpastoor was, opende twee jaar geleden zelfs een museum rond de omstreden priester-dichter. ‘Wij zijn er ons altijd van bewust geweest dat Verschaeve een omstreden figuur was, maar hij maakt wel deel uit van de geschiedenis van Alveringem en de Eerste Wereldoorlog’, klonk het toen. ‘We konden rond zo’n omstreden man ook gewoon niets doen, maar dan zouden we een historische fout maken.

Wie was Cyriel Verschaeve eigenlijk?

Cyriel Verschaeve staat onder meer bekend als Vlaams-nationalistische priester. Zijn rol achter het IJzerfront tijdens de Eerste Wereldoorlog maakte van hem een ‘ziener’ en een ‘genie’ van de Vlaamse Beweging, ‘een der grootste zielen die sinds de Middeleeuwen in Vlaanderen zijn opgestaan’.

Verschaeve legde destijds de eerste steen van de IJzertoren in Diksmuide. Hij schreef ook het beroemde vers ‘Hier liggen hun lijken als zaden in ‘t zand. Hoop op den oogst, o Vlaanderland’ dat boven de crypte op de IJzervlakte prijkt.

Later distantieerde hij zich echter van de IJzerbedevaart omdat die volgens hem niet radicaal genoeg was en raakte hij gefascineerd door organisaties als Verdinaso en het Duitse nationaalsocialisme.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog collaboreerde Verschaeve met de nazi’s. In 1944 vluchtte hij naar Oostenrijk waar hij in 1949 stierf. In 1946 werd hij bij verstek ter dood veroordeeld omwille van zijn morele verantwoordelijkheid bij het werven van soldaten voor het Oostfront.

Bruno De Wever: ‘Verschaeve was haatprediker’

‘Als je zijn toenmalige speeches en zijn correspondentie leest, maar ook kijkt naar de manier waarop hij in de media van de SS werd opgevoerd, kun je hem gelijkstellen met wat wij vandaag haatpredikers noemen’, zei historicus Bruno De Wever (UGent) eerder dit jaar in Knack.

‘Het waren figuren zoals hij die het kader hebben geschapen waarbinnen het mogelijk was dat duizenden jonge Vlamingen naar het Oostfront trokken.’

‘Cyriel Verschaeve-straat is een schande’

Socioloog Jan Hertogen omschreef de Cyriel Verschaeve-straat in Breendonk begin dit jaar nog als een schande. De straat ligt immers vlakbij het Fort van Breendonk.

‘Verschaeve onderhield intensieve contacten met de Duitse bezetter in België. Nog in juli 1944 ontmoette hij Heinrich Himmler. Erg kwalijk was dat hij, als een zeer gezaghebbende stem, leden van collaborerende jongerenorganisaties opriep om aan het Oostfront tegen de communisten te gaan vechten’, klonk het toen in De Standaard.

‘Na de oorlog werd hij bij verstek wegens collaboratie ter dood veroordeeld, maar dan was hij al gevlucht naar Oostenrijk. Het lijkt me genoeg om te zeggen: in zo’n straat wil ik niet wonen’, aldus Hertogen.