Met de val van Mosul komt het moment dichtbij waarop het kalifaat van Islamitische Staat (IS) dood en begraven kan worden verklaard, maar IS als terreurgroep nog lang niet.
De jihadisten van IS hebben in de voorbije maanden zware verliezen moeten incasseren. Waarschijnlijk sneuvelden er tienduizenden van hen, en het gebied dat IS nog controleert, wordt nu ter grootte van België geschat – terwijl dat midden vorig jaar nog Groot-Brittannië was. IS bestuurt nog nauwelijks territorium, het verdedigt en verliest. De olie-inkomsten die de groep ooit de ‘rijkste terreurgroep uit de geschiedenis’ maakten, zijn gedecimeerd.
De strijd is evenwel nog niet gestreden. IS controleert nog plattelandsgebied in Irak, en steden en dorpen in Syrië. In het grote Raqqa is de strijd daar begonnen, maar de val van de stad kan gerust nog maanden op zich laten wachten. De strijd om Mosul, door een veel krachtiger troepenmacht dan de Koerden en Arabische rebellen die in Syrië die Raqqa belegeren, duurde zo’n acht maanden.
Gebied onder controle van IS
Het aantal burgerdoden dat daarbij is gevallen, zowel door de moordlust van IS als bij geallieerde bombardementen en huis-en-huis-gevechten, maakt dat de zege in Mosul bij de publieke opinie hier erg zuur smaakt.
Herhaalt de geschiedenis zich?
Maar vooral is de vraag wat IS gaat doen als zijn kalifaat weg is. Rond 2010, toen ‘Islamitische Staat in Irak’ als voorganger van IS in het defensief zat in Irak, gingen de jihadisten ondergronds. Ze bleven massaal bloedige aanslagen plegen in Bagdad en elders, en verzamelden inkomsten via ontvoeringen, smokkelnetwerken en andere criminele activiteiten.
De kans bestaat dat die geschiedenis zich herhaalt. Het soennitische Islamitische Staat kon op zijn dieptepunt profiteren van het discriminerende pro-sjiitische bestuur van de Iraakse oud-premier Nouri al-Maliki in Irak, en van de moordlust van het Alawitische minderheidsregime van de Syrische president Bashar al-Assad toen de Syrische revolutie uitbrak.
Lees verder onder de foto.
In Irak is er een mogelijkheid dat onder premier al-Abadi diezelfde fout niet wordt herhaald – al wordt optimisme in het Midden-Oosten zelden beloond. In Syrië lijkt er daarentegen nauwelijks nog een mogelijkheid tot de vorming van ietwat democratisch, ietwat tolerant, ietwat inclusief bestuur. Hoe langer de oorlog aansleept - en in Syrië zijn er op dit moment verschillende oorlogen aan de gang, zonder uitzicht op een alomvattende oplossing – hoe beter IS weer kan gaan gedijen.
Gevolgen voor Europa?
Wat de val van het kalifaat betekent voor de aanslagen in Europa, is moeilijk te zeggen. De terreurgroep is al minder in staat om vanuit Raqqa aanslagen elders in de wereld te sturen. Als ‘inspiratiebron’ staat IS ook onder druk: een gevallen terreurbeweging wekt minder enthousiasme op bij eventuele sympathisanten veraf dan gemaskerde Action Men die zwaaiend met zwarte vendels en bloedige messen zichzelf heroïsch proberen te profileren in propagandavideo’s.
Het Midden-Oosten heeft doorgaans weinig geduld en begrip voor verliezers. Dat betekent niet dat de IS-jihadisten ook ondergronds elke impact zullen verliezen.
