‘De SP.A heeft het eindelijk ook begrepen. ‘t is allemaal de schuld van de PS,’ twitterde Vlaams minister Ben Weyts eerder vandaag. ‘Het gebeurt niet dikwijls, maar soms komen zelfs N-VA’ers grappig uit de hoek,’ berustte een socialistisch boegbeeld. Een peiling kwam behoorlijk hard aan. ‘Het concrete cijfer doet weinig ter zake. Dat we al een tijdje in zwaar weer zitten, is een open deur.’
Het partijbestuur etaleerde een serene maar strijdvaardige sfeer, zeker geen paniek. Wel was niemand gelukkig met de reacties van ‘persoonlijk gefrustreerden’ als Monica De Coninck en Renaat Landuyt. Het lijkt ook te gemakkelijk om zich te verstoppen achter de schandaalsfeer bij de PS, al is voorzitter John Crombez ervan overtuigd dat Samusocial dodelijk was. Tot april hield de SP.A stand op 13 procent, plots zakte ze door het plafond van de tien procent. De oproep van Vlaams fractieleider Joris Vandenbroucke aan Elio Di Rupo om ontslag te nemen als voorzitter, heette ‘begrijpelijk maar ongepast’.
Crombez bereidt nu een mededeling aan de leden voor. Tot dan legt hij geen verklaringen af. De Vlaamse socialisten hebben nood aan meer verdieping, dat is zeker. De schandaalsfeer van de jongste maanden kostte veel energie. Doorlopend communiceerde de voorzitter over de nood aan propere handen. De partij organiseerde ook een statutair congres waar de cumuls en de financiële verdiensten voor politici werden beperkt. ‘Daarmee raak je niet in het voordeel. Op zijn best wisselt de kiezer een blijk van wantrouwen naar een gevoel van neutraliteit,’ zegt een topper.
Crombez laat zich inspireren door Jeremy Corbyn
Hoe dan ook straalde dat engagement voor andere zeden af op de eigen partij. ‘Wie een antenne in de lucht steekt tijdens een onweer doet dat niet ongestraft,’ luidt het. Bovendien kostten al deze maatregelen tijd, en dat ging ten koste van de lancering van nieuwe, wervende ideeën. In die zin sprak Crombez een mea culpa uit.
Naar verluidt ligt een heel project klaar. Dat zal anders worden gecommuniceerd. Crombez laat zich inspireren door de campagne van Jeremy Corbyn. De Labourleider werd enkele weken voor de verkiezingen compleet afgeschreven. Toch deed hij het met een disruptieve campagne merkwaardig goed. Hij kwam met opmerkelijke voorstellen, ‘nieuwe vormen’ (onder meer via sociale media en de muziekscène) zorgden voor de verspreiding en werving. Corbyn realiseerde de omslag in nauwelijks vier weken tijd. Bijgevolg is het nog te vroeg op de SP.A te begraven.
Het zal wel dat thema’s zoals identiteit of veiligheid niet meteen op het lijf van de socialisten geschreven zijn. Maar in Duitsland slaagde kanselier Angela Merkel erin om een populariteit op te bouwen met een benadering rond asiel die haaks staat op de N-VA. Ook rond veiligheid hoeft de SP.A niet mee te stappen in de filosofie van de Vlaams-nationalisten. ‘Ons verzet tegen verlenging van de aanhoudingstermijn naar 72 uur was alvast zeer terecht maar kreeg onvoldoende weerklank.’
‘We moeten blijven boren. Dat vergt soms eerst een klein gaatje, en daarna een groter. Maar we missen het geduld. Als een potentiële beleidspartij moeten we op alle thema’s thuis zijn.’ Ook een andere topper verlangt meer inhoudelijke tegenaanvallen, waarbij de sociale context belangrijk blijft. ‘Ik zie nog veel mensen die geen kansen krijgen of het einde van de maand niet kunnen halen.’ Corbyn blies het taboe op de notie ‘sociale rechtvaardigheid’ aan flarden.
Leedvermaak om de PS en de SP.A
Het wordt zweten voor Crombez. Niemand stelt zijn positie in vraag, iets wat Corbyn wel overkwam. Maar de Oostendenaar kon vooralsnog de stevige verwachtingen na zijn verkiezing in 2015 niet echt inlossen. Uiteraard blijft het te makkelijk om de verantwoordelijkheid volledig bij hem te leggen. Niet elk parlementslid rendeert optimaal. Bovendien zit ook de context tegen. Overal in Europa heeft de sociaaldemocratie het moeilijk. En dan is er die band met de PS.
Twitter loopt vandaag over van het leedvermaak. Veel N-VA’ers stuurden afbeeldingen rond waarop socialistische kopstukken uit noord en zuid broederlijk verenigd zijn. In werkelijkheid zit de relatie een stuk diffuser en ingewikkelder in elkaar. Ooit vertelde Bruno Tobback: ‘Als de SP.A in Vlaanderen wil doorbreken, dan moet ze zich volledig losmaken van de PS.’ Daarmee oogstte hij als voorzitter de toorn van Brussels PS-kopstuk Laurette Onkelinx. De ultieme breuk zit er aan te komen, maar de schade wordt des te groter.
Twee jaar geleden organiseerden SP.A en PS samen een persconferentie waarin ze zich verzetten tegen de pensioenplannen van de regering. Di Rupo sprak over een ‘diep verlangen om samen te werken’. Crombez sprak enthousiast over gezamenlijke fractievergaderingen, als voorzitter wilde hij zich niet laten doen ‘door de framing van anderen’. Maar uiteindelijk kwam er van dat voornemen niets in huis. Gaan de twee partijen in de feiten elk hun eigen weg, in de perceptie blijft de band hardnekkig.
Grote familie
Het geeft aan hoezeer de N-VA-boutade ‘het is allemaal de schuld van de PS’ pijn doet. Een aantal Vlaamse socialisten zijn zich daar zeer goed van bewust. ‘PS-voorzitter Elio Di Rupo deed net het omgekeerde van SP.A-voorzitter John Crombez,’ merkt een Vlaamse socialist op. ‘Meteen kwam hij overal te laat.’
De SP.A staat er in Vlaanderen helemaal alleen voor. Toch bestaan er strekkingen die de band met de PS willen behouden. Soms gaat het om nostalgici, doordrongen van de internationale gedachte. Bij anderen primeert het machtsdenken. De SP.A mag dan in Vlaanderen relatief klein zijn, de socialistische familie in België blijft groot (de peiling daargelaten).
Zelfs dat laatste is relatief. Hoewel de PS steeds het tegendeel beweert, gaat de pure macht boven de solidariteit met de Vlaamse zusterpartij. Zo stapte de PS in 2008 zonder scrupules in de federale regering, de SP.A bleef aan de kant. Voor de Vlaamse socialisten was dat een ontnuchterende ervaring. Probeer maar een geloofwaardige oppositie te voeren tegen een regering met socialisten. Sindsdien luidde de slogan: ‘Met de PS als het kan, met andere partijen als het moet.’
