Zondag stemmen miljoen Turken in een gecontesteerd referendum waarmee president Erdogan zijn macht gevoelig zou kunnen uitbreiden. De recentste peilingen geven de ja-stemmers een licht voordeel.
Als een meerderheid van de Turken zondag ‘Ja’ stemt op het grondwettelijke referendum, krijgt premier Erdogan het vertrouwen van zijn bevolking om radicale wijzigingen aan het politieke systeem van Turkije door te voeren.
Opiniepeilingen geven die ja-stemmers op dit moment een nauwe meerderheid. Erdogan wil de parlementaire democratie in Turkije vervangen door een veel machtiger presidentschap. Door deze ingreep zou Erdogan tot 2029 aan de macht kunnen blijven.
Het resultaat van het referendum zal ook de relaties van Turkije met de Europese Unie veranderen. Zo heeft Turkije de vluchtelingenstroom naar Europa vanuit Syrië en Irak enigszins kunnen induiken, maar Erdogan wil de deal met de EU mogelijk herbekijken na de stemming.
Zo’n 55 miljoen Turken mogen zondag stemmen in een van de 167.140 stembureaus. Die openen om 7 uur plaatselijke tijd (8 uur bij ons) en sluiten om 17 uur. Turken in het buitenland konden de voorbije weken hun stem al uitbrengen.
‘Grondwetswijzigingen zijn noodzakelijk’
Het referendum heeft het land gesplitst. Erdogan en zijn medestanders zeggen dat de wijzigingen aan de grondwet noodzakelijk zijn om het hoofd te kunnen bieden aan politieke en veiligheidsuitdagingen waar Turkije mee te kampen heeft.
Tegenstanders zeggen dan weer dat de voorgestelde wijzigingen een stap zijn in de richting van een staat die nog autoritairder is. Na een mislukte staatsgreep in juli vorig jaar zijn 40.000 mensen gearresteerd en werden 120.000 mensen ontslagen, wat Erdogan felle kritiek opleverde van Westerse bondgenoten en mensenrechtenorganisaties.
Onderkoelde EU-relaties
Ook de relaties met Europese landen zijn onder het minimumpeil gezakt, nadat onder andere Duitsland en Nederland Turkse ministers verbood om politieke meetings te organiseren op hun grondgebied. Erdogan vergeleek die beslissingen met ‘nazipraktijken’ en zei dat Turkije zich zal beraden over zijn banden met de Europese Unie.
Aan de vooravond van het referendum hield president Erdogan vier verschillende bijeenkomsten in Istanboel, waarin hij supporters opriep om massaal te gaan stemmen.
‘16 april zal een kantelmoment worden in de geschiedenis van Turkije’, zei hij. ‘Elke stem die morgen wordt uitgebracht, zal een hoeksteen zijn voor onze wederopstanding.’
In de aanloop naar het referendum werden oppositieparij CHP en het pro-Koerdische HPD overschaduwd door president Erdogan en zijn AKP-partij. De Turkse president herhaalde meermaals dat een nee-stem een stem voor de terroristen is.
Eenmansregime
CHP-oppositieleider Kemal Kilicdaroglu beschuldigt Erdogan ervan een eenmansregime te willen vormen, en zegt dat de voorgestelde veranderingen het land in gevaar zullen brengen. ‘Dit gaat niet over links en rechts... Dit gaat over de toekomst van ons land en onze kinderen’, zei Kilicdaroglu tijdens een slotmeeting in de hoofdstad Ankara.
Voorstanders van de hervorming argumenteren dat er een einde kan komen aan het huidige ‘tweehoofdige’ systeem waarbij zowel de president als het parlement rechtstreeks verkozen worden, wat zou kunnen leiden tot een impasse. Tot 2014 werden presidenten in Turkije gekozen door het parlement.
De Turkse regering zegt dat er door de grensconflicten met Islamitische Staat en de Koerdische PKK nood is aan sterk en duidelijk leiderschap.
Het pakket van 18 maatregelen zou het ambt van premier laten verdwijnen en de president de macht geven om het budget op te stellen, de noodtoestand uit te roepen en wetten uit te vaardigen om toezicht te houden op ministeries, en dat alles zonder voorafgaande parlementaire goedkeuring.
