Er gaat geen week voorbij of de regering neemt een of andere pensioenmaatregel. ‘Maar een echte hervorming moet verdergaan dan punctuele ingrepen’, luidt het strenge oordeel van enkele Leuvense academici. ‘Ze moet gebaseerd zijn op een samenhangende en coherente visie.’ Meteen stellen ze scherp op de noodzakelijke invoering van een systeem met punten.

Steeds minder mensen vertrouwen het wettelijk pensioen. Het gevoel groeit dat de overheid in de toekomst te weinig geld in kas zal hebben om haar verplichtingen na te komen. Burgers kiezen voor private oplossingen. De academici herinneren daarom aan de noodzaak van een nieuwe sociaal contract. Dat moet jongeren ervan overtuigen dat intergenerationele solidariteit nodig is en tegelijkertijd aandacht besteden aan nieuwe maatschappelijke evoluties (vergrijzing, individualisering).

Goed drie jaar geleden deed de commissie Pensioenhervorming onder leiding van voormalig minister van Pensioenen Frank Vandenbroucke (SP.A) een voorstel voor een nieuwe architectuur voor het pensioensysteem. De filosofie daarvan haalde het regeerakkoord van Michel I. Maar intussen lijkt de discussie volledig te zijn verzand in de binnenzak van bevoegd minister Daniël Bacquelaine (MR). De publicatie in Leuvense Economische Standpunten kan daarom worden gelezen als een wake-upcall.

Het voorstel biedt een transparante opbouw van pensioenrechten. Tijdens een loopbaan verzamelt de werknemer punten. Een punt staat voor een gemiddeld bruto jaarloon. Wie meer verdient, heeft uitzicht op meer. Een maatschappelijk debat moet uitwijzen in hoeverre zware beroepen of inactieve periodes (ziekte, werkloosheid, mantelzorg, …) recht geven op (extra) punten.

De pensionering wordt gekoppeld aan een referentieloopbaan, niet aan de leeftijd. Dat garandeert verantwoordelijkheid. Wie sneller stopt, heeft minder punten en bijgevolg minder pensioen. Het systeem moet ook de invoering van een deeltijds pensioen toelaten als eenvoudiger antwoord op alle ­eindeloopbaanplannen. De mogelijke verlenging van de referentieloopbaan vangt de stijging van de levensverwachting op.

Cruciaal wordt de omzetting van de verdiende punten naar een bepaald bedrag. De economische onzekerheid laat niet toe om dit voordien te bepalen. Niemand weet wat een bepaald bedrag in 2050 reëel waard zal zijn. Het voorstel vertrekt van een waardebepaling op het moment van het pensioen. Een sociaal contract legt vooraf de vervangingsratio vast.

Of de hervorming er komt, valt moeilijk te voorspellen. Binnen de regering valt nu al te horen dat de invoering van het systeem met punten ‘geen doel op zich is’. Bovendien zijn de werkgevers beducht dat de hervorming duurder zal uitvallen. Van een publiek debat is er momenteel geen sprake.

‘Naar een nieuw sociaal contract. Het pensioen op punten’, Erik Schokkaert, Pierre Devolder, Jean Hindriks, Frank Vandenbroucke. In Leuvense Economische Standpunten (2017/162)