Van over de hele wereld reizen kankerpatiënten naar een privékliniek in Keulen om zich daar door Stefaan Van Gool met tumorvaccins te laten behandelen. Hij is daar aan de slag gegaan nadat hij uit het UZ Leuven was vertrokken wegens ernstige ethische, juridische en wetenschappelijke problemen in zijn klinische studies.
De behandelingen in Keulen kosten veel geld – naar verluidt tussen 40.000 en 70.000 euro. Experts uiten nu twijfels of die behandelingen door Van Gool wel legaal en ethisch zijn.
In Duitsland voert Van Gool geen klinische studies uit, heeft hij zondag aan De Standaard bevestigd. Hij behandelt er wel patiënten met tumorvaccins waarvan de werkzaamheid nog lang niet bewezen is. In 18 maanden tijd had hij in Keulen al 29 kinderen behandeld, zei de kinderkankerspecialist in februari tegen The Washington Post. Volgens een blog van ouders zouden onder zijn patiënten 14 kinderen een hersenstamtumor hebben.
In Duitsland is het, anders dan in ons land, wél toegestaan om patiënten buiten een studie een experimentele behandeling te geven waarvan de werkzaamheid nog niet bewezen is. Bij onze oosterburen bestaat een speciaal statuut voor behandelingen van patiënten die levensbedreigend ziek zijn en waarvoor de standaardtherapie geen soelaas biedt. Het is een uitzonderlijke juridische regeling. Maar naar alle waarschijnlijkheid rekt Van Gool die sterk op door tientallen patiënten te behandelen met tumorvaccins.
'Individuelle Heilversuche'
Tegenover De Standaard zei Van Gool dat de behandelingen in Keulen onder het statuut vallen van ‘individuelle Heilversuche’. Letterlijk vertaald zijn dat individuele pogingen om een patiënt te genezen. Duitse artsen hebben bij ernstig zieke, uitbehandelde patiënten de vrijheid om bij wijze van allerlaatste poging een experimentele behandeling toe te passen. Daarbij bestaat het risico dat artsen daarmee de streng gereglementeerde procedures voor klinische studies en het toezicht erop omzeilen.
Aan de ‘individuelle Heilversuche’ zijn namelijk geen officiële aanvragen of registraties verbonden zoals aan klinische studies. Net aan die procedures bleek Van Gool zich in Leuven niet altijd te houden.
Bij de regeling die Van Gool in Duitsland toepast, moet de arts zijn patiënt wel goed informeren over de mogelijke voor- en nadelen en schriftelijk toestemming vragen voor de behandeling. ‘Maar bovenal moet het bij een individuele behandeling blijven: één, twee of drie patiënten. Vanaf tien patiënten is er een probleem’, zegt professor Claudia Wiesemann, die lid is van de Duitse raad voor ethiek en aan het hoofd staat van het medisch-ethisch instituut aan de Universität Göttingen. ‘Als er meer patiënten behandeld worden, zou het om een verkapte klinische studie kunnen gaan.’
Juridische grijze zone
Wiesemann staat niet alleen met die bedenking. Ook de Universität Regensburg zegt op haar website dat er geen sprake meer is van een ‘individuelle Heilversuch’ als meer dan tien patiënten worden behandeld. Jan van Hassel, gedelegeerd bestuurder van de ethische commissie in Regensburg, waarschuwt voor een juridische grijze zone. ‘Vaak worden pilootstudies zo gecamoufleerd om eerste aanwijzingen voor de werkzaamheid en bijwerkingen van de therapie te hebben.’
Volgens Wiesemann zijn er nog andere signalen dat het in Keulen wel eens om een verkapte klinische studie zou kunnen gaan. ‘Als in België met gelijkaardige tumorvaccins studies werden uitgevoerd, kan dat erop wijzen dat die in Keulen worden voortgezet.’
De professor vindt dat de Duitse orde van geneesheren dit moet bekijken. ‘Temeer omdat het om de behandeling van kinderen gaat, een zeer kwetsbare groep, en er grote bedragen betaald worden.’
Ondanks herhaaldelijke vragen was het Immunologisch Onkologisches Zentrum Köln, de privékliniek waar Van Gool vandaag werkt, ook gisteren niet bereid om te reageren. Ook Stefaan Van Gool was niet bereikbaar voor commentaar.
