De hypotheekschuld van de Belgische gezinnen liep vorig jaar op tot 184 miljard euro. Dat was ruim 5 procent meer dan een jaar eerder. De lage rente maakt lenen aantrekkelijk. Maar de Nationale Bank vindt dat meer voorzichtigheid gewenst is. De banken zijn eigenlijk te soepel met het toekennen van krediet, vindt gouverneur Jan Smets. Vooral omdat ze in sommige gevallen nog altijd hypotheken toekennen zonder een aanzienlijke eigen inbreng van de woningbezitter te vragen. Of door zoveel krediet toe te staan, dat meer dan de helft van het inkomen aan woonlasten opgaat. Daardoor nemen de risico’s voor de banken toe en lopen de schulden van de huishoudens op.
Daarom kreeg België, samen met zeven andere landen, vorig jaar een waarschuwing van de European Systemic Risk Board (ESRB). Die waakhond vond dat ‘waakzaamheid’ geboden was. De autoriteiten hadden wel de passende maatregelen genomen, maar mogelijk zouden die ‘onvoldoende kunnen zijn om de risico’s volledig te ondervangen’.
De Nationale Bank is van plan om dit jaar strenger te worden. Als banken veel risicovolle hypotheken verkopen, moeten ze daar extra veel kapitaal voor aanhouden. Het gaat om zo’n 600 miljoen euro. Omdat kapitaal aantrekken moeilijk is, hoopt Smets dat de banken ontmoedigd zullen worden om nog hypotheken toe te kennen als de kredietnemer niet minstens 20 procent eigen inbreng kan ophoesten. Die leningen zijn immers erg kwetsbaar voor een instorting van de huizenprijzen of een rente-opstoot. Als de lening niet wordt terugbetaald, heeft de bank mogelijk te weinig onderpand.
De extra ontmoedigingsmaatregel die de Nationale Bank in mei wil invoeren, moet nog door de Europese instellingen worden goedgekeurd. De invoering ervan zou ertoe moeten leiden dat de banken opnieuw wat strenger worden, en dat vrijwel niemand nog een lening krijgt zonder minstens 20 procent eigen inbreng.
De afgelopen jaren heeft de Nationale Bank al geprobeerd om de hypotheekverstrekking wat af te remmen door de kapitaaleisen op te trekken. Die maatregel werd vorig jaar zelfs nog verlengd. Maar dat heeft niet veel geholpen. Vorig jaar werden de banken niet strenger in het toekennen van woonkrediet. Het jaar voordien was dat evenmin het geval, maar de twee voorgaande jaren wel. Leningen met een hoger risico maken nu een ‘niet te verwaarlozen deel’ uit van de vorig jaar afgesloten leningen, stelt de Nationale Bank vast. De risico’s nemen dus toe, maar blijven wel binnen de door de banken zelf vastgestelde grenzen.
Een lichtpuntje is wel dat de overwaardering van de vastgoedmarkt vorig jaar iets afnam. Volgens het waarderingsmodel van de Nationale Bank is het vastgoed nu 6 procent te duur. Het jaar voordien was dat 11 procent.
