Tijdens een symposium naar aanleiding van de Europese Zomerspelen van Special Olympics in 2014 geraakte Bart Cambré, adjunct-decaan en Research Director van de Antwerp Management School, danig onder de indruk van SO-atleten Evy Ploegaerts en André Schepers. In het hoofd van Cambré rijpte een plan. Wat als het lukte om deze mensen met een verstandelijke handicap of “ID” (Intellectual Disability) als junior researchers aan het werk te zetten voor een breder project in het normale economisch circuit? Het zou een primeur zijn in de academische wereld.
Fastforward naar twee jaar later. De senior onderzoekers van het wetenschappelijk project ID@Work hebben samen met junior researchers Evy en André zopas de laatste hand gelegd aan een white paper over inclusie van mensen met een ID in het normale economische circuit.
Daarvoor bezochten Evy en André sinds november 2015 reguliere bedrijven en interviewden er werknemers met een ID en leidinggevenden. Evy schrok er daarbij niet voor terug om leidinggevenden grondig en kritisch te ondervragen over hun motivatie om met mensen met een ID te werken. Achteraf tikten Evy en André de interviews uit, die door hun collega’s werden nagelezen en waar nodig verbeterd.
Tim Gielens
“senior researcher”
Economische nood
Tim Gielens is senior researcher bij de Antwerp Management School. Hij houdt zich bezig met onderzoek binnen het Competence Center Next Generation Work en met het project ID@Work.
“Aan het taalvermogen van Evy en André merken we dat het BUSO mensen onvoldoende voorbereidt. Wellicht differentieert ons onderwijs ook te weinig in de groep van mensen met een ID, die in feite even divers is als bij mensen zonder een beperking. Voor de collega’s zonder een handicap was samenwerken met Evy en André een heel verrijkende ervaring. Het heeft ons gedwongen om impliciete processen en kennis expliciet te maken, om jargon en afkortingen systematisch te verduidelijken.”
Jobdesign
Wat is de sleutel tot een goede samenwerking met mensen met een ID?
“De sleutelwoorden zijn jobmatching en jobdesign. Meestal kijkt men naar wat mensen met een handicap niet kunnen. Wij hebben die premisse omgedraaid en uitgezocht wat Evy en André wél kunnen. Vervolgens hebben we in overleg met hen hun takenpakket daaraan aangepast. Dat is een leerproces, en het takenpakket kan ook evolueren. Essentieel is kennisopbouw en liefst ook coaching van de werkgever en betrokken collega’s.”
Deze aanpak zorgt voor empowerment van de werknemers met een verstandelijke handicap, ze worden er met andere woorden mondiger en sterker door.
“Hun hele leven hebben mensen met een ID moeten horen wat ze niet kunnen. Dat werkt dus niet. Je moet mensen met een ID benaderen als volwassenen met niet alleen een handicap, maar ook met capaciteiten, en proberen hun zelfredzaamheid te vergroten. Ik mag zeggen dat dat hier gelukt is en dat Evy en André een enorme voortuigang hebben geboekt.”
Bedrijfsresultaten
Zouden ook andere organisaties de stap moeten zetten?
“Zeker. Niet alleen vanwege de toenemende krapte op de arbeidsmarkt en vanuit de overtuiging dat ook mensen met een ID een plaats verdienen in de maatschappij. In sommige repetitieve taken zijn mensen met een ID simpelweg beter dan de anderen. Bedrijven die geen gebruikmaken van ID-talent zullen in de toekomst even oubollig lijken als bedrijven die vandaag geen vrouwen of allochtonen in dienst willen nemen. Uit onderzoek blijkt dat bedrijven die diversiteit omarmen, betere resultaten neerzetten.”
Is er nog plaats voor Evy en André bij ID@Work of AMS wanneer het onderzoek is afgerond?
“Wellicht niet, maar dat hoeft op zich geen bezwaar te zijn. Een moderne loopbaan is ‘boundaryless’ en gaat over de grenzen van organisaties heen. Dit project heeft ertoe bijgedragen dat beide partijen hebben bijgeleerd. Evy en André zijn er sterker uitgekomen. Ik zie het als onze taak om hun competenties aan te scherpen zodat ze versterkt de arbeidsmarkt kunnen betreden eenmaal ID@Work afgelopen zal zijn.”
De kantelmomenten van Tim Gielens
- Ervaring als arbeider. “Voorafgaand aan mijn universitaire studies heb ik negen maand gewerkt als inpakker aan de band. Dit diende niet alleen om mijn eerste jaar universiteit en vooral mijn kot te bekostigen zonder steun van mijn ouders, maar heeft mij gevormd tot wie ik ben: open-minded en met respect voor verschillen.”
- Mijn studies psychologie. “Ik was schoolmoe in het middelbaar, maar besefte dat ik voor sommige vakken wel zeer gemotiveerd was. Uit curiositeit naar motivatie kwam ik bij psychologie terecht.”
- Mijn sollicitatie bij AMS. “Iedereen raadde me aan te doctoreren, ik deed dat af als een verlenging van de studententijd. Ik wou het ‘echte’ beroepsleven ontdekken. Maar als consultant miste ik diepgang en authenticiteit. Na twee jaar in de werkloosheid heb ik professor Peggy De Prins van AMS opgebeld, die ik kende van mijn master na master, en ben ik met veel goesting als onderzoeker begonnen. Al sluit ik niet uit dat ik later nog naar de consultancy terugkeer.”
André Schepers
“Ik daag mezelf graag uit”
Ook als je met André Schepers praat, besef je dat de gangbare ideeën over verstandelijke beperking nogal, welja, beperkt zijn. André is niet alleen een gewaardeerde automechanicien, maar heeft ook veel ervaring bij de groendienst en als stratenlegger. Hij werd geboren in het Brusselse, groeide op in Wallonië, Duitsland en Limburg en is tweetalig. Bovendien is hij een groot atleet, met Europese records op de 10.000 meter en de halve marathon. Op de Wereldspelen van Special Olympics in Athene behaalde zijn team goud in de 4 x 100 m.
Er is ook die handicap. Zuurstofgebrek bij een operatie op zijn achtste ligt aan de oorzaak van zijn verstandelijke beperking.
“Maar eigenlijk wil ik het daar liefst niet meer over hebben”, zegt hij. “Wat gebeurd is, is gebeurd. Ik heb mijn handicap aanvaard en kijk nu vooral naar het heden en de toekomst.”
Andrés droom is te blijven doen wat hij nu doet: werken in het normale economische circuit.
“Net als mijn collega Evy wil ik laten zien dat wij echt iets kunnen. Mensen met een handicap horen niet alleen thuis in een maatwerkbedrijf, wij kunnen ook andere kanten uit. We verdienen het om een hogere trap in de maatschappij te bereiken.”
De overgang van manuele arbeid naar kantoorwerk ging André goed af.
“Eerst voelde het heel vreemd en kwam ik bijvoorbeeld werken in kleren die niet deftig genoeg waren. Maar ik heb veel hulp gekregen van de collega’s, bijvoorbeeld om te leren werken met de computer. Ik ben veel zelfstandiger geworden, ik heb initiatief leren nemen, interviews afnemen en uitschrijven … Maar het allerfijnste aan dit werk zijn de collega’s, die me waarderen voor mijn werk én voor mijn sportieve prestaties. Door deeltijds te werken, kan ik blijven sporten. Die combinatie is ideaal, want sport is een belangrijke uitlaatklep voor mij.”
De link tussen sport en werk is er ook op een ander niveau.
“Net als in de sport hou ik er ook op het werk van mezelf uit te dagen. Ik blijf mezelf verder pushen. Ik hoop dat ik, wanneer deze job eindigt, in een ander bedrijf terecht kan. Eigenlijk hebben Evy en ik door hier te werken bewezen dat inclusief werken kan lukken. Het is wel aan te raden dat bedrijven daarvoor een coachingtraject volgen. Maar eerlijk gezegd: ik twijfel er niet aan dat inclusief werken de toekomst is.”
De kantelmomenten van André Schepers
- “Mijn deelname aan de Wereldspelen van Special Olympics in Athene, 2011.”
- “Het eerste researchproject waar ik als onderzoeker aan deelnam, 2014.”
- “Mijn aanstelling als junior researcher bij ID@Work, 2015.”
Evy Ploegaerts
“Kijk naar de mens, niet naar de handicap”
Voor Evy Ploegaerts het team van ID@Work kwam versterken, werkte ze gedurende zeven jaar in een maatwerkbedrijf. Het lijken twee totaal verschillende werelden, maar de overgang verliep vlot, vertelt Evy. “Ik voelde me bij AMS meteen aanvaard om wie ik was en niet bekeken vanwege mijn handicap.
Hoe ik dat merk? In een beschutte werkplaats praat men tegen je alsof je een kind bent. Ik had het daar heel moeilijk mee. Ik ben ook veel gepest met mijn handicap. De mensen weten dat je naar het bijzonder onderwijs bent geweest en gaan ervan uit dat je niet veel kunt. Hier was dat niet het geval. En het is heel leuk en interessant werk. Ik heb ook veel bijgeleerd: zo heb ik ontdekt dat ik heel goed vragen kan stellen tijdens interviews. Ik heb geleerd dat ik de dingen goed doe omdat ik ze graag doe, niet wanneer ik ertoe verplicht word. Ik heb meer zelfredzaamheid en plan nu zelf mijn werk. Ik voel me veel opener en ik heb veel meer zelfvertrouwen dan vroeger.”
Behalve op een volwassen manier met elkaar praten en focussen op de persoon in plaats van op de beperking, is er volgens Evy nog een derde sleutel om goed samen te werken met collega’s met een ID: geduld.
“Bij ID@Work heeft iedereen het geduld om de dingen meer dan één keer uit te leggen.”
Evy is een vrouw met een missie.
“Ik help graag mensen en ik droom ervan in de toekomst mensen met een ID te helpen. Mensen met een ID worden te snel in een beschutte werkplaats gedropt. Wij willen deze mensen ook in het normale economische circuit laten meedraaien, met een deftig loon. Tijdens de interviews hoorde ik toch vaak dat bedrijven mensen met een ID in dienst nemen omdat ze ‘goedkoop’ zijn. Dat raakt me natuurlijk. Het geeft me het gevoel dat we misbruikt worden. Het is ook heel kortzichtig van bedrijven: als je ons alleen in dienst neemt omdat we goedkoop zijn, zal je op de lange termijn niet tevreden zijn. Er zijn betere redenen om mensen met een handicap in dienst te nemen: omdat we het moeilijker hebben in de maatschappij, omdat bedrijven open en behulpzaam willen zijn ... Je neemt toch ook geen kinderen omwille van het kindergeld. In de toekomst hoop ik dat mensen met een beperking op hetzelfde niveau zullen staan als valide mensen.”
De kantelmomenten van Evy Ploegaerts
- “In 2001 ben ik aangesloten bij Special Olympics.”
- “Tijdens de Europese Zomerspelen van Special Olympics in 2014 was ik vrijwilliger en atleet-ambassadrice. Ik kreeg de kans om dingen te doen die ik vroeger nooit had gedaan. Dat heeft me geholpen om mijn handicap te leren aanvaarden. ”
- “2015 – mijn aanstelling als junior researcher. Iedereen dacht dat ik thuishoorde in de beschutte werkplaats, maar ik ben altijd in mezelf blijven geloven. Ik ben blij dat ik heb kunnen bewijzen dat ik meer kan dan veel mensen denken.”
- Verneem alles over de studie “Inclusief werken met een verstandelijke handicap in het normaal economisch circuit” op http://www.antwerpmanagementschool.be/idatwork
