Begin januari wees een alerte lezer me op een merkwaardig stuk op de website van De Standaard. Het ging om een soort leestip: de auteur prees een boeiende reportage aan van de Amerikaanse nieuwssite ProPublica, een lange reconstructie van het politieonderzoek naar een Mexicaanse drugsdealer. Onderaan stond dan ook een link naar ‘deze spannende longread (leestijd: 35 minuten)’. Alleen werd die voorafgegaan door niet minder dan zes paragrafen, die letterlijk vertaald bleken uit het oorspronkelijke artikel. Ik heb de redactie toen gevraagd het stuk te verwijderen omdat het me, ondanks de bronvermelding, plagiaat leek. Dat is ook gebeurd.

Onlangs contacteerde diezelfde lezer me opnieuw over een gelijkaardig geval. ‘Waarom twee ouders hun geadopteerde kind vermoordden’ (DS Online 4 februari) heeft niet toevallig dezelfde titel als ‘Why did two parents murder their adopted child?’ uit The Guardian van twee dagen eerder. Een link onderaan nodigt uit om ‘het hele verhaal’ te lezen op de website van de Britse krant. Ook in de inleiding wordt de bron expliciet vermeld. Maar tussen inleiding en link prijken negen paragrafen, die het verhaal bijna volledig samenvatten. Ongeveer de helft van de zinnen is letterlijk vertaald, de andere helft een getrouwe parafrase.

Er zijn regels

Het is niet ongebruikelijk dat media verhalen van elkaar overnemen. Dat is ook nodig, anders zou nieuws nooit verspreid raken. Originaliteit is in de journalistiek een veel minder belangrijke waarde dan in de kunsten. Vaak is het zelfs ergerlijk en ontmoedigend als eigen onderzoek, waar veel tijd en energie is ingestoken, door concurrerende media niét opgepikt wordt. Een verhaal valt dan dood, heeft geen enkele impact.

Maar er zijn wel regels: bronvermelding is verplicht, en letterlijk overschrijven doe je niet. Toen De Standaard bijvoorbeeld berichtte over de onthullingen van de BBC en Buzzfeed over match fixing in het tennis (‘Gokmaffia strijkt neer in tennis’, DS 19 januari ), vatte de krant ook delen van dat onderzoek samen – je kan niet anders. (En het was mooi geweest als daar online een link naar het origineel had bijgestaan.) Maar de journalist deed dat wel in zijn eigen woorden, legde zelf verbanden, belde mensen voor commentaar...

Op nieuwssites is er een eigen versie ontstaan van die klassieke overname, een eenvoudiger, minder arbeidsintensief format dat doet denken aan ‘het beste van het web’. Je ziet het bij diverse titels. Het artikel dat ik offline liet halen (het heette ‘Hoe de VS een van de grootste Mexicaanse drugsbarons oppakten’) kwam eigenlijk van NRC.nl (ook onderdeel van Mediahuis). Toen ik de Nederlandse journaliste, Carlijn Vis, contacteerde, vertelde ze me datNRC Handelsblad online een rubriek heeft, de ‘long­read-blog: een plek waar we onze lezer wijzen op lange verhalen van andere kranten of nieuwssites die wij de moeite waard vinden om te lezen’. De opbouw is steeds hetzelfde: ‘We trekken de aandacht met een boeiende intro, en linken één of soms twee keer naar het originele artikel.’ Ze was er wel van geschrokken, zei ze me, dat haar artikel zo sterk leek op het origineel. Het was totaal niet haar intentie geweest om letterlijk te vertalen, ze was het met me eens dat dat niet hoorde.

De Standaard heeft geen aparte rubriek, maar publiceert ook geregeld een vertaling/samenvatting van een buitenlands verhaal dat een redacteur interessant vindt. Zo verwijst ‘Hoe Litvinenko zijn eigen moord oploste’(DS Online 20 januari) na veertien grotendeels vertaalde paragrafen door naar ‘Alexander Litvinenko: the man who solved his own murder’ uit The Guardian. ‘“Makelaars” kopen seksslavinnen terug van IS’ (DS Online 5 september 2015) doet hetzelfde na zes paragrafen met ‘How to Buy a slave girl from ISIS’ van The Daily Beast en ‘Informatie krijgen kon hen geen moer schelen: ze martelden om te doden’ (DS Online 2 oktober 2015) linkt na zeven paragrafen naar ‘“They were torturing to kill”: inside Syria’s death machine’ uit The Guardian. Michiel Snoeck, nieuwsmanager van DS Online, vertelt me dat er geen echte systematiek in zit. ‘Iets wordt geselecteerd als het iemand van ons team is opgevallen als een goed verhaal.’ Net als Carlijn Vis vindt Michiel Snoeck wel dat letterlijk vertalen niet kan. Hij is het met me eens dat hoe het nu gebeurt, ‘soms richting plagiaat’ kan drijven. ‘Ik heb gevraagd om daar in de toekomst beter op te letten.’

Ik zou dat sterk adviseren. De artikels zijn te lang om te kunnen argumenteren dat het om een citaat gaat of een soort teaser. Het zijn volwaardige stukken. En de bronvermelding zit dan wel goed, maar bronvermelding alleen volstaat niet. Letterlijk zinnen overschrijven (of vertalen) is plagiaat. Het kan pas als er toestemming voor gegeven is.

De ombudsman houdt de redactie van De Standaard wekelijks een spiegel voor. Opmerkingen over journalistiek in De Standaard kan u melden via ombudsman@standaard.be en via www.standaard.be/ombudsman, waar u ook links vindt naar zijn Facebook- en Twitterpagina (@OmbudsDS)