Dat gemeenten zich tot eind 2016 kandidaat kunnen stellen voor een fusie, heeft volgens het kabinet van Vlaams minister Liesbeth Homans (N-VA) een praktische reden. Na een fusie moeten sowieso verkiezingen in die ‘nieuwe’ gemeente plaatsvinden, en die zouden dan kunnen samenvallen met de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Coalitiepartner CD&V uitte bedenkingen bij Homans’ fusieplannen, maar de partij kwam volgens de woordvoerder allerminst uit de lucht gevallen.
Vlaamse gemeenten kunnen zich tot eind 2016 opgeven voor een fusie. In ruil daarvoor belooft de Vlaamse overheid de overname van 500 euro schuld per inwoner. De Vlaamse regering keurde daarover in juli een conceptnota van minister Homans goed. Haar woordvoerder wijst erop dat CD&V die tekst mee goedkeurde, terwijl diezelfde christendemocraten in De Standaard nu vraagtekens plaatsen bij de plannen.
Concreet gaat het over de deadline van eind 2016 waar CD&V het moeilijk mee heeft. Volgens Vlaams fractieleider Koen Van den Heuvel moet zo’n proces tijd krijgen en vertrekt N-VA te veel van een ‘top-downbenadering’. CD&V pleit voor het loslaten van de deadline en voor tussenvormen, zoals een versterkte samenwerking tussen gemeenten, als opstapje naar een fusie. ‘De samenwerking moet organisch groeien en moet gedragen zijn’, luidt het.
Niet gedwongen
Bij de woordvoerder van Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Liesbeth Homans (N-VA) valt te horen dat er nooit sprake is geweest van een gedwongen of verplichte fusie. ‘Gemeenten moeten zelf oordelen of ze voldoende krachtig zijn om kwaliteitsvol bestuur te garanderen aan de burgers’, legt haar woordvoerder uit. ‘Als gemeenten geïnteresseerd zijn, dan hebben ze nog tot eind volgend jaar de tijd om dat verder te bekijken’, luidt het voorts.
Bovendien is de timing niet toevallig. Na een fusie moeten immers sowieso verkiezingen plaatsvinden. Het zou volgens het kabinet van de minister onlogisch zijn eerst in 2018 overal lokale verkiezingen te organiseren, om dat dan bijvoorbeeld enkele maanden later opnieuw te doen in een fusiegemeente. De deadline van 2016 moet het mogelijk maken die stembusslag in één beweging te laten plaatsvinden.
Dat de christendemocraten hun visie op de lokale bestuurskracht nu presenteren, is geen toeval: ook al is oktober 2018 nog ver weg, de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen is al begonnen. Het lokale niveau is het enige niveau waar CD&V haar vroegere kartelpartner N-VA nog overvleugelt: in grofweg 45 procent van de 308 Vlaamse gemeenten levert de partij de burgemeester, in meer dan 70 procent zit ze in het bestuur. De ambitie is om over drie jaar even goed te doen, maar de vrees bestaat dat de N-VA flink aan macht zou winnen als gemeenten zouden gaan fuseren.
