De Gouden Boekenuil: wie zal het halen?

Vanavond wordt voor de zesde keer de Gouden Boekenuil uitgereikt. Behalve de vakjury mag ook de honderkoppige lezersjury een beeldje uitreiken. Vier Nederlanders, één Vlaming. Vier mannen, één vrouw. En een generatiekloof. Wie gaat met de hoofdprijs van 25.000 euro lopen? Vermoedelijk niet de topfavoriet, maar wel een goede tweede keuze.

Jeroen Brouwers, ‘Het hout’

DS-recensent Hans Cottyn: ‘De roman van 2014 was zonder twijfel Het hout van Jeroen Brouwers. De man moet dan wel zijn boshut verlaten, het belet hem niet om weergaloze romans te blijven schrijven. Na een kleine dip (Bittere bloemen) is Het hout weer een Grote Brouwersroman: stilistisch superieur, meticuleus gemonteerd, snerpend actueel, keihard en nietsontziend. Het hout is een wedstrijd met de allerhoogste inzet.’

Kanshebber?

Het hout is grote favoriet voor de Gouden Boekenuil. Dat wil echter niet noodzakelijk zeggen dat hij het ook zal halen, ervaring leert dat de winnaar uit onverwachte hoek komt. Literaire kwaliteit is geen objectief criterium, legt Maria Vlaar uit in deze krant. ‘Vaak werkt het zo: bij elk jurylid prijkt een ander boek op de eerste plaats. Zo ontstaat een grote variatie op de shortlist. De winnaar wordt meestal het boek dat bij alle juryleden op nummer 2 staat. Dat hoeft niet perfect te zijn, maar roept toch bij iedereen sympathie en bewondering op.’

Nina Weijers, ‘De consequenties’

Maria Vlaar: ‘De consequenties heeft niet de stilistische perfectie van Brouwers, maar ja: zij is pas 28 en dit is haar debuut. Haar roman doet denken aan de debuten van Oek de Jong, Frans Kellendonk en Doeschka Meijsing: de grote ernst, de intensiteit van de zoektocht naar de zin van het leven en het voortdurend denken over schijn en wezen: wie ben ik, wat is mijn opdracht? Hoofdpersoon is de jonge succesvolle kunstenares Minnie, die haar leven ziet als een permanente performance. Ze vraagt een fotograaf haar te stalken en vervreemdt daardoor steeds meer van haar eigen leven. Langzaam komt de lezer erachter wat dat leven inhoudt, hoe Minnie eigenlijk ‘bedoeld’ was en hoe ze net als eerder haar ongehuwde moeder de man die ze liefheeft en zichzelf verliest aan de kunst.’

Kanshebber?

Nina Weijers is behalve de vrouwelijkste en de jongste op de lijst ook de enige kandidaat die ook geselecteerd werd voor de Libris Literatuurprijs 2015. Die wordt op 11 mei uitgereikt. Reden genoeg om haar naar voren te schuiven. Bovendien is de kans groot dat zij, als nummer 2 op de lijstjes, democratisch gezien kans maakt op de nummer 1.

Joost De Vries, ‘Vechtmemoires’

DS-recensent Vicky Vanhoutte: ‘De Vries durft te kijken, naar kunst en naar zichzelf. Zijn essays overstijgen altijd het onderwerp dat ze behandelen, overal klinkt zijn persoonlijke stem in door. Bovendien schrijft hij jaloersmakend glashelder, soepel, grappig en bedriegelijk eenvoudig. Joost de Vries is het slimste jongetje van de klas. En dat is – zonder ironie – een compliment.’

Kanshebber?

Non-fictie genomineerden moeten het in de finale strijd voor een algemene literaire prijs gewoonlijk afleggen tegen de romans. De Vries won bovendien vorig jaar nog maar de Gouden Boekenuil, de kans is dus zo goed als onbestaande dat hij hem opnieuw binnenhaalt.

Mark Schaevers, ‘Orgelman’

Maria Vlaar: ‘Zoals de traditie het wil bij de Gouden Uil, is er een outsider: Mark Schaevers’ Orgelman over de kunstenaar Felix Nussbaum, die een deel van zijn leven in België doorbracht, dicht bij zijn vriend James Ensor. Het is een biografie buiten categorie, omdat ze zo nadrukkelijk ook de zoektocht van Schaevers zelf beschrijft naar snippers kennis over de eerst vergeten en dan herontdekte Duitse Joodse schilder. Aan de hand van brieven, archieven, maar vooral zijn schilderijen – het boek is prachtig geïllustreerd – vertelt Schaevers Nussbaums tragische verhaal.’

Kanshebber?

De outsider maakt altijd kans, maar ook Orgelman is non-fictie en is dus vermoedelijk hetzelfde lot beschoren als Vechtmemoires.

Rob van Essen, ‘Hier wonen ook mensen’

Maria Vlaar: ‘De Gouden Boekenuil-jury is strategisch te werk gegaan, door naast twee non-fictietitels ook een verhalenbundel op de shortlist te zetten, van Rob van Essen. Hier wonen ook mensen bevat perfecte verhalen, licht absurdistisch en vervreemdend. Het verhaal ‘Het huis aan de Amstel’ steekt met kop en schouders boven de andere uit en levert een beeld op dat altijd in mijn hoofd zal blijven: twee fietsers langs de rivier die zich zo synchroon bewegen dat het spinnenweb tussen hun fietsen intact blijft. De intensieve training die daaraan voorafgegaan is, inclusief spirituele lading, levert een grandioos verhaal op.’

Kanshebber?

Rob van Essen is een uitstekend verhalenverteller, maar toch maakt hij weinig kans. Prijzen gaan zelden naar verhalenbundels – ‘een onbewust restant van het idee dat verhalen toch vooral een voorbereiding op het grotere werk zijn’, aldus de redactie.