Vijftien weetjes over de Groote Oorlog<br><i>LIJSTJESDAG</i>
Zakhorloges waren voor soldaten niet zo handig aan het front, polshorloges wel. Foto: Photo News

Vandaag is het Lijstjesdag. We zetten vijftien weetjes op over de Eerste Wereldoorlog op een rij.

1. Niemand minder dan Konrad Adenauer, tijdens de oorlog burgemeester van Keulen en later de eerste bondskanselier van de Bondrepubliek Duitsland, is de uitvinder van de sojaworst. De Britse blokkade van Duitsland zorgde voor hongersnood in Keulen. Adenauer ging op zoek naar alternatieven voor brood en vlees. Zijn sojaworst werd ook wel vredesworst genoemd.

2. Zo’n 30 procent van de projectielen die tijdens WOI werden afgevuurd, kwamen niet tot ontploffing. Daarom wordt in West-Vlaanderen jaarlijks zo’n 250 ton niet-ontplofte munitie teruggevonden. De Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) start een onderzoek als er munitie wordt aangetroffen.

3. Op het Britse eilandenrijk werden bij het uitbreken van de oorlog alle wegwijzers verwijderd omdat ze de Duitse troepen bij een eventuele inval konden helpen de weg te vinden.

4. De Groote Oorlog ging achteraf de geschiedenis in als de Eerste Wereldoorlog. De benaming werd voor het eerst gebruikt door de Britse legerofficier Charles à Court Repington, die later militair correspondent werd, in zijn boek The First World War 1914-18 (verschenen in 1920). Hij voorspelde dat de Eerste Wereldoorlog een tweede wereldoorlog zou uitlokken.

5. De beruchte Spaanse griep eiste wereldwijd zo’n 20 tot 100 miljoen levens, dat aantal overtreft ruimschoots het totale dodental van de Eerste Wereldoorlog.

6. Schattingen van het aantal gesneuvelden tijdens de oorlog variëren tussen de 8,5 miljoen tot 10 miljoen (vrijwel uitsluitend militairen). Ruim 20 miljoen mensen raakten gewond.

7. In WOI maakte het aantal burgerslachtoffers 5 procent uit van het totale aantal slachtoffers. In WOII was dit cijfer gestegen tot 48 procent.

8. Het idee van de zomertijd was al eerder geopperd, maar werd pas tijdens de Eerste Wereldoorlog echt ingevoerd door de Duitsers. Er was in 1916 een acuut tekort aan steenkool. Om steenkool te sparen voor verwarming en verlichting werd op 30 april de tijd om 23 uur een uur vooruit gezet. Drie weken later voerden ook de Britten de zomertijd in.

9. Mannen stopten zakhorloges in hun vest- of broekzak. Maar aan het front was dat niet zo handig, waardoor de soldaten de horloge ook rond hun pols begonnen draaien. Vanaf dan nam de verkoop van polshorloges een enorme vlucht.

10. Tijdens de oorlog stegen de overheidsuitgaven enorm. De eerste oorlogsbegrotingen waren aanzienlijk hoger dan de begrotingen in vredestijd. In Groot-Brittannië bijvoorbeeld namen tussen 1914 en 1917 de uitgaven met bijna 500 procent toe.

11. In 1914 telde België meer dan 7,6 miljoen inwoners en was daarmee het dichtst bevolkte land ter wereld: meer dan 250 mensen per vierkante kilometer.

12. De Britse Florence Green was de laatste overlevende veteraan van de Eerste Wereldoorlog. Ze werd 110 jaar oud. Op jaar zeventien werkte ze als serveerster voor de Royal Air Force. Ze is dus nooit naar het front gestuurd. De Brit Claude Choules is daarom de laatst gekende veteraan die gevochten heeft in de Eerste Wereldoorlog. In Australië stierf hij op 110-jarige leeftijd.

13. Tijdens WOI werden in Engeland soldatenkoppen van papier-mâché gemaakt om sluipschutters te misleiden. Deze koppen werden bovenop de loopgraven geplaatst en uit de inslag van de kogel kon men dan depositie van de sluipschutter vaststellen. Om het allemaal nog echter te laten lijken kreeg zo’n kop een brandende sigaret in de mond geplaatst. Deze werd door een soldaat in de loopgraaf brandend gehouden via een buisje.

14. ‘Hij heeft ons uit de oorlog gehouden.’ Zo klonk de campagneslogan van Woodrow Wilson voor zijn tweede termijn als Amerikaanse president. Een maand na zijn herverkiezing verklaarde zijn land de oorlog aan Duitsland. Dat was op 6 april 1917.

15. Amerikaanse hamburgers, verwijzend naar de Duitse stad Hamburg, werden tijdens de oorlog in de Verenigde Staten omgedoopt tot Salisbury steak. Frankfurterworstjes voor hotdogs, verwijzend naar de Duitse stad Frankfurt, kregen de naam vrijheidsworstjes (liberty sausages).