Zondagmiddag, hoog in de Noorderkempen. In de stille velden staat een mestbedrijf, in een van de gebouwen wonen Oekraïners. Ze zijn met tientallen, verstopt achter een nette gevel. Marko kijkt nerveus naar de spiegelglazen deur. ‘Ik heb je al te veel verteld.’ Hij verblijft hier al van voor de zomer. Wanneer de deur even openzwaait, zien we een grote raamloze kamer waarvan de vloer bedekt is met matrassen. Zeker twintig paar werkschoenen staan tegen een gordijn. De geur van te veel mensen in een te kleine ruimte. Als een broedkast. Marko laat ons liever niet binnen.

De 24-jarige Oekraïner komt uit de westelijke stad Ludz. Hij is klein, mager en gespierd, draagt een grijs trainingspak en heeft opgeschoren blond haar. Hij is hier in België om te werken. De hele zomer heeft hij grote tenten van festivals zoals Tomorrowland, Gent Jazz en Graspop opgezet en ontmanteld. Of hij genoeg betaald krijgt? Het blijft lang stil. ‘Natuurlijk word ik niet gelijk behandeld. Ik ben geen Belg, dus dat had ik ook niet verwacht.’ Hij is bang van zijn Poolse werkgever. ‘Noem me maar Marko’, zegt hij. ‘Soms krijgen we ons geld niet, maar ik verdien meer dan in Oekraïne. Het is goed hier.’

In september werd De Standaard gecontacteerd door een voormalige medewerker van Bologa Construct Company, het Poolse bedrijf waarvoor de jongemannen achter de gevel werken. ‘Dit is bedrog op grote schaal’, verklaart de man. Verdere gesprekken met voormalige medewerkers en documenten die we konden inkijken, belichten de georganiseerde uitbuiting van meer dan tweehonderd Oekraïners en Roemenen. Werkweken van 65 uur en meer zijn geen uit­zondering. De Oekraïners getuigen dat ze naar België werden gelokt met het vooruitzicht van snel geld, maar dat ze uiteindelijk ondermaats of niet werden betaald. De vergoedingen schommelen tussen de 2 en 7 euro per uur, afhankelijk van het aantal overuren.

De zaakvoerder van een middelgroot bouwbedrijf: ‘Ik heb een vrouw en drie kinderen. In dit circuit is het te gevaarlijk om met je naam te getuigen’

Vijf mensen die nauw met de Poolse zaakvoerder van Bologa hebben samengewerkt, zeggen dat ze niet met naam en toenaam durven te getuigen. ‘Ze heeft veel geld en veel te verliezen.’ De man die in september contact opnam, zegt dat hij zelf ook niet naar behoren werd betaald. ‘Iemand moet dit bedrijf tegenhouden.’

Valse formulieren

Om als Pools bedrijf werknemers naar België te detacheren, moet je voldoen aan strenge voorwaarden, anders is er sprake van sociale dumping. ‘De uitzending van de werknemer moet uitzonderlijk zijn, moet tijdelijk zijn en het zendend bedrijf moet een wezenlijke activiteit uitoefenen in eigen land’, zegt Frederic De Wispelaere, onderzoeker aan de KU Leuven en specialist in intra-Europese arbeidsmigratie. ‘Niet-EU-burgers, zoals Oekraïners, moeten al een tijd in Polen actief zijn voor ze mogen worden uitgezonden naar België.’

Vaak gaat het op een van die niveaus mis. Bologa is geregistreerd op een adres in het westen van Polen waar nog tien andere bedrijven gevestigd zijn. De zaakvoerder woont in België. Volgens drie voormalige medewerkers heeft het bedrijf geen permanente vertegenwoordiging in Polen en is het vooral hier actief. Toch zijn de Oekraïense werknemers voorzien van A1-verklaringen van de Poolse sociale zekerheid, die de detacheringsvoorwaarden moet controleren. ‘De A1-formulieren zijn simpelweg vervalst’, leggen voormalige medewerkers uit.

De Standaard zag documenten die bewijzen dat Bologa voor 15,40 euro namaakstempels van de Poolse sociale zekerheid heeft besteld bij Stempels.nl. Blanco A1-formulieren circuleren online. ‘Je vult de gegevens in en zet een stempel op de laatste pagina’, getuigt een oud-medewerker. ‘Iedereen tevreden, want Belgische bedrijven die de Oekraïners inhuren, kunnen de formulieren gebruiken als joker. Ze kunnen altijd zeggen dat ze van niets weten en vaak klopt dat ook gewoon.’ We zagen ook vervalste Poolse paspoorten voor enkele Oekraïense arbeiders, vermoedelijk gemaakt zodat ze langer in België kunnen blijven. De zaakvoerder van Bologa Construct Company laat bij monde van haar advocaat weten het niet eens te zijn met de bevindingen (zie verklaring onderaan).

Luide alarmbel

De Oekraïense werknemers komen terecht in de Belgische bouw en tentenbouw van grote festivals en in de Nederlandse fruitteelt. ‘Wij waarborgen kwaliteitswerk en scherpe prijzen’, klinkt het in een e-mail van Bologa aan Belgische bedrijven. ‘Overuren? Geen probleem! Onze mensen zijn flexibel en werken graag!’ Het aanbod is aantrekkelijk. Een Belgische bouwvakker kost gemiddeld 32 euro per uur. Bologa verhuurt Oekraïners voor soms maar 17 euro per uur.

‘Dat is inderdaad aantrekkelijk, maar ook verdacht’, zegt Johan, de zaakvoerder van een middelgroot bouwbedrijf in de regio van Turnhout. Hij werkte vorig jaar met werknemers van Bologa. ‘Dat buitenlandse arbeiders goedkoper zijn, weet iedereen, ze betalen veel minder sociale bijdragen in Oost-Europa, maar een aanbod onder de 26 euro is niet correct. Daarmee kan je onmogelijk het Belgische minimumloon betalen en dat is verplicht.’

Vorig jaar kwamen 3.000 Oekraïners naar België, bijna allemaal via Poolse bedrijven. Tien jaar geleden waren dat er nog maar 80

Na vier weken gooide hij Bologa buiten. ‘Alles liep veel te gesmeerd. Normaal duurt het minstens twee weken voor een geschoolde arbeider een A1-formulier krijgt van de Poolse sociale zekerheid. Bologa had het een dag later al. Dat is een luide alarmbel voor mij, ik heb de samenwerking onmiddellijk stopgezet.’ Ook Johan wil alleen anoniem getuigen in de krant. ‘Ik heb een vrouw en drie kinderen. In dit circuit is het te gevaarlijk om met je naam te getuigen.’

De lage lonen zetten de bouwsector onder druk, zegt hij. ‘Als wij in de provincie Antwerpen een openbare aanbesteding verliezen van een bedrijf in Limburg dat iedere dag 100 kilometer moet rijden, dan weet je dat ze onder de kostprijs werken.’ Zonder buitenlanders werken is bijna onmogelijk in België. ‘De hoge loonkosten zijn niet het enige probleem. Er zijn gewoon te weinig Belgische bouwvakkers voor te veel werk. De vakscholen lopen leeg.’ Zo ontstaat een klimaat waarin respectabele bouwbedrijven in zee gaan met bedenkelijke firmaatjes. ‘Je krijgt vaak mails en telefoons van onbekenden die goedkoop personeel aanbieden. Als je ze uitnodigt voor een gesprek, weet je snel welk vlees je in de kuip hebt, maar niet iedereen is even streng.’

Aardappeleters

‘Er waren dagen dat we alleen aardappelen met zout te eten hadden’, vertelt de ­47-jarige Sergiu Danuce aan de telefoon. Op Facebook schreef hij een lange aanklacht over hoe hij werd behandeld door Bologa in België. Ondertussen is hij terug thuis in Oekraïne. ‘Ik was een slaaf’, zegt hij. ‘Hoe noem je dat anders, gratis werken in de bouwsector?’ Via een kennis kwam Danuce in contact met het Poolse bedrijf. ‘Ik kreeg de belofte dat alles koosjer was. De A1-formulieren droegen het logo van de Europese Unie en hadden een stempel van de Poolse sociale zekerheid.’ Vooral het vooruitzicht van een goed salaris wist hem te overhalen. ‘In mijn land woedt al vijf jaar een burgeroorlog, de economie ligt plat. Het minimumloon hier is 110 euro per maand, ze beloofden ons 10 euro per uur.’

Danuce werd voorgelogen. Gemiddeld kreeg hij 4 euro per uur. Alle documenten bleken vervalst. Geen ziekte- of werkloosheidsuitkering en geen dag extra pensioen opgebouwd. ‘Ik ben 47. Ik weet niet hoe lang ik nog steengruis kan sjouwen.’ Hij legde leidingen voor centrale verwarming in nieuwbouwprojecten in het hele land. Tien uur per dag, zes dagen per week. Zijn uurloon was 7,5 euro, daarvan werd wekelijks 67,5 euro afgetrokken voor zijn bed in het appartement, 12,5 euro voor de auto van het werk en 15 euro voor de diesel. In de laatste maand werd Danuce helemaal niet meer betaald. ‘Ik keerde op eigen kosten terug naar huis. Al mijn mails, sms’en en telefoons werden genegeerd. Ik moet nog steeds 1.000 euro krijgen.’

Op zijn Facebookpagina staat een foto van hem voor het druilerige gemeentehuis van Turnhout. Hij woonde er samen met twaalf anderen in een appartement ‘dicht bij het Chinees restaurant’. Het was er smerig, zegt hij. ‘Overal lagen matrassen zonder hoeslakens en we aten in bed.’ Sergiu Danuce is een brede man met kort grijs haar, een stoppelbaard en donkere ogen. Op de foto draagt hij een te grote regenjas, achter hem wappert de Belgische driekleur. ‘Ik laat de foto staan om mij te herinneren aan die slechte tijden. Nooit keer ik nog terug naar België.’

Boefjes ontsnappen

Woensdagavond, een hal van het Europees Parlement na een debat over sociale dumping. ‘De verleiding is groot om dit soort uitbuiting als een reeks incidenten te zien’, zegt Jan Cremers. Hij is arbeidssocioloog aan de Universiteit van Tilburg en doet al decennia onderzoek naar sociale dumping. ‘Maar dit is een systeemfout. Kleine boefjes worden zelden gevat en blijven dit doen omdat lidstaten niet uitgerust zijn om multinationale fraude aan te pakken.’

‘Om Tomorrowland of Gent Jazz verantwoordelijk te stellen voor uitbuiting, moet je kunnen aantonen dat ze op de hoogte waren van de details’

Maatregelen die onder impuls van Europees Commissaris voor Werk en Sociale Zaken, Marianne Thyssen, door de Raad werden goedgekeurd, veranderen de situatie in België niet echt, zeggen experts. In alle sectoren, met uitzondering van transport, moet sinds vorig jaar gelijk loon voor gelijk werk worden betaald, maar in België was dat al het geval. De grote uitdaging is niet om inbreuken te definiëren, maar om ze te bestraffen.

Arbeidsinspecteurs die een inbreuk vaststellen, zijn nog altijd aangewezen op hun collega’s in het oosten van de Unie. ‘Als die niet tijdig reageren, is de vogel gevlogen. En meestal duiken dezelfde mensen later opnieuw op met virtuele constructies via landen als Cyprus. Jij en ik kunnen daar nu onmiddellijk met de telefoon gratis een bedrijf oprichten’, zegt Cremers. De uitbreiding van de EU sinds 2004 zit er voor veel tussen. ‘Niemand van ons had kunnen bevroeden dat er zo veel schijnconstructies zouden ontstaan, maar dat betekent niet dat je er niets aan kan doen.’ Dit probleem raakt aan het hart van de EU. ‘Hoe we met de uitdagingen van de interne markt omgaan, bepaalt welk Europa we zijn. Eén met een sociale welvaartsstaat, of één van afbraak en erosie.’

Ondertussen is een derde van de 300.000 arbeiders in de Belgische bouwsector geregistreerd als buitenlander. Nergens anders in de EU ligt dat percentage zo hoog (in Duitsland, Nederland en Frankrijk is het lager dan 10 procent). De twee grootste groepen zijn Nederlanders en Polen, maar steeds vaker vinden ook burgers van buiten de EU hun weg naar West-Europa. En ze gebruiken daarvoor dezelfde kanalen. Vorig jaar kwamen 3.000 Oekraïners naar België, bijna allemaal via Poolse bedrijven. Tien jaar geleden waren dat er nog maar 80. Ze komen vooral in de bouw terecht, maar ook in de transportsector. ‘Hun aantal neemt langzaam toe’, zegt KU Leuven-onderzoeker Frederic De Wispelaere. ‘De detachering van arbeiders naar het Westen veroorzaakt een sneeuwbaleffect. Het verlies aan arbeidskrachten in Polen wordt gecompenseerd met Oekraïners. Een deel daarvan stroomt nu ook door naar hier.’

De Koreanen komen

‘Hier in Warschau hoor je overal Oekraïens en Russisch’, zegt Bartosz Józefiak aan de telefoon. Hij is journalist bij de grote Poolse kwaliteitskrant Gazeta Wyborcza. ‘Op straat, in de winkels en cafés: Oekraïners zijn deel geworden van onze maatschappij.’ Door een laag geboortecijfer en de uitstroom van jongeren heeft Polen een snel vergrijzende, krimpende bevolking. Twee miljoen werkvergunningen voor Oekraïners moeten dat gat opvullen. Die komen zo op grote schaal de EU binnen. ‘Vorig jaar was er even angst dat ze zouden doortrekken naar het Westen. Waar moeten we onze werknemers dán vandaan halen? Uit Azië? Voor een migratie-kritisch land als Polen is dat een spannend debat’, zegt Józefiak. ‘Nu al zijn de meeste Uber-chauffeurs en Deliveroo-koeriers Indiërs en Pakistanen.’

Reden genoeg voor een onderzoek, vonden ze in buurland Tsjechië. Eind 2016 vonden ze fraudegevallen bij 50 Poolse bedrijven, met in totaal 300 Oekraïense werknemers. In alle gevallen bleken de A1-formulieren vervalst, de Poolse sociale zekerheid had ze nooit uitgevaardigd. En vorige week maandag nog ontdekte het Deense vakbondsblad Fagbladet 3F tweehonderd Filipijnse en Sri Lankaanse vrachtwagenchauffeurs die kamperen aan de Duitse grens. Ze worden via een Pools bedrijf verhuurd aan West-Europese bedrijven en verdienen ­2 euro per uur.

‘Het zou me niets verbazen als we over enkele jaren Noord-Koreaanse slaven zien opduiken op Belgische werven.’ Tom Deleu van het internationaal secretariaat van de christelijke vakbond ACV maakt geen grapje. Hij verwijst naar berichten van internationale media over schimmige constructies met Noord-Koreaanse gastarbeiders in de scheepswerven aan de Oostzee. Via Poolse werkgevers zouden die ook in België kunnen opduiken. ‘Op de Europese arbeidsmarkt heerst de facto straffeloosheid’, zegt Deleu. ‘Via postbusconstructies en malafide uitzendbureaus komen tienduizenden Oost-Europeanen naar hier, en steeds vaker van buiten de EU. Omdat de kans op vervolging miniem is, lappen ze het minimumloon en de cao’s aan hun laars. Het is een race to the bottom.’

Een kot en een stal

Op een zondagmiddag trek ik met een Russische tolk en een fotograaf door de provincie Antwerpen op zoek naar de Oekraïners. Een voormalige medewerker van Bologa gidst ons langs vijf merkwaardige plekken. Hij is bang om herkend te worden en heeft een veel te grote pilotenbril en een pet opgezet. Hij parkeert achter bomen en wijst hoe we te voet verder moeten. Het eerste adres is Rode Del in Arendonk, een camping omringd door malse akkers vol konijnen. Vanuit de lucht bespiedt een biddende roofvogel zijn prooi. Wandelaars met zilveren haar en kleurige jassen genieten van de herfstdag.

‘Die dreef op, in de achterste chalet zou je ze moeten vinden’, zegt de man met de pilotenbril. Een gezette vijftiger met een leren jas en een sigaret trekt grote ogen als we hem aanspreken. Ja, hij is een Oekraïner, maar hij wil zijn naam niet zeggen. ‘Geen problemen hier, niets aan de hand. Alles is goed. Contacteer de baas maar.’ Een tweede vijftiger luistert ongerust mee. Als we ons omdraaien, gaan ze met elkaar in discussie. Hadden ze moeten getuigen?

In een mail van 1 oktober schrijft de eigenaar van de camping aan de zaakvoerder van Bologa dat vier mensen het maximaal aantal per bungalow is. ‘Zorg er alstublieft voor dat de extra slaapplaatsen in de chalets worden weggehaald.’ Bij het tweede huisje waar we aankloppen, blijkt dat te zijn gebeurd. Twee twintigers, uit Odessa en Kiev, vertellen dat ze best tevreden zijn met hun werk in de Nederlandse fruitserres. Ze wonen hier met vier. In juli was dat het dubbele. ’We plukken bessen’, zeggen de jongemannen lachend. Ze verdienen minder dan 7 euro per uur en doen veel overuren, maar daar zijn ze juist blij om. ‘Ik houd 1.000 euro over op een maand’, zegt de ­22-jarige Ivan trots. Het is een veelvoud van wat hij thuis kan verdienen. ‘Als we problemen hebben, mogen we dan bellen?’ Het is zijn eerste maand in België.

De tocht brengt ons verder naar een krot boven een winkel in Turnhout. ‘Te koop: (investerings)appartement met twee slaapkamers’, staat op het plakkaat aan de gevel. Niemand thuis. Bij de buren doet een Palestijnse vluchtelinge uit Gaza open. ‘Politie?’, vraagt ze angstig. De Oekraïners kent ze niet. ‘Veel mannen, maar ze zijn hier niet vaak.’ Onderweg naar de volgende plek ontsteekt de man met de pilotenbril in een jammerklacht. ‘Op een dag waren de Oekraïners zo boos, dat ik hen uit eigen zak heb moeten betalen. Het bedrijf heeft het mij nooit volledig vergoed. Ik ben zo dom geweest om geen contract te tekenen, nu heb ik maanden voor niets gewerkt. Please tell me that they will be stopped.’

Uiteindelijk spreken we die zondag met een tiental Oekraïners. Je kan ze vinden in appartementen boven een autogarage in Ravels, in de chalets in Arendonk en aan het mestbedrijf in Hoogstraten. Na het stugge gesprek met Marko komt een veertiger ons tegemoet. Hij woont in een stal in de velden. ‘Ik vertrek morgen terug naar Oekraïne, bel me dan. Ik zal je een bom van een verhaal vertellen.’ De volgende dag bevestigt hij dat de lonen bij Bologa eerder 4 dan 7 euro per uur bedragen. ‘Je krijgt peanuts, tenzij je zeventig uur werkt.’ Hij beweert nog 800 euro tegoed te hebben. ‘De laatste maand hebben ze niets meer betaald.’

Niemand schuldig

Natuurlijk is dit niet koosjer, zegt Yves Jorens, arbeidsjurist aan UGent. De vraag is alleen wie verantwoordelijk is. Vaak gaat het om lange ketens van onderaannemingen. ‘In fraudegevoelige sectoren ligt de verantwoordelijkheid bij de opdrachtgever. De hoofdaannemer heeft de plicht om controle uit te oefenen en desnoods zelf bij te passen zodat werknemers een volwaardig minimumloon krijgen.’ De bouw is een van die fraudegevoelige sectoren, net als de fruitteelt en schoonmaakbedrijven, maar tentenbouw valt er eigenaardig genoeg niet onder. Die maakt deel uit van de textielsector, waardoor de lonen lager uitvallen. ‘Je kan een bedrijf als Tomorrowland of Gent Jazz niet zomaar verantwoordelijk stellen voor de uitbuiting van de Oekraïners die hun tenten monteren. Om dat te doen, moet je kunnen aantonen dat ze op de hoogte waren van de details.’

Zowel Tomorrowland als Gent Jazz reageert dat het niets af weet van eventuele wantoestanden met Oekraïners die op hun terrein werken. In beide gevallen zitten er twee of meer Belgische onderaannemers tussen. Tomorrowland verwijst naar de algemene voorwaarden die alle leveranciers moeten ondertekenen en die hen verplichten hun werknemers te beschermen. ‘We zijn een organisatie die sociaal onrecht bekampt. Het is een serieuze schok dat we toch deel zouden hebben uitgemaakt van een dergelijk netwerk – onze offertes en facturen doen daar niets van vermoeden’, klinkt het bij Gent Jazz.

In uitzonderlijke gevallen wordt de hoofdopdrachtgever wel aansprakelijk gehouden, weet Jorens. ‘In 2012 werd de Belgische wegrestaurantketen Carestel samen met een Duitse schoonmaakfirma veroordeeld voor mensenhandel.’ Zes Oost-Europese toiletdames en schoonmakers werden drie maanden lang uitgebuit. Ze zouden zeven dagen per week, vijftien uur per dag gewerkt hebben in de toiletten voor enkele euro’s per uur. Carestel bleek goed op de hoogte en werd veroordeeld tot zware geldboetes en gevangenisstraffen. Directe klanten van Bologa kunnen wel in het vizier komen. ‘Als de tarieven die aan het Pools bedrijf worden betaald, dusdanig laag zijn dat correcte lonen onmogelijk zijn, kan het een zaak worden.’

Slechte leefomstandigheden zijn een ander paar mouwen. ‘Twintig mensen op een appartementje, in een achterkamer, op straat of in een tent, dan kan er sprake zijn van mensensmokkel’, zegt Jorens. ‘En dat is een strafrechtelijke kwestie. De verantwoordelijke is in dat geval het bedrijf dat de mannen huisvest.’

Met een honderdtal Oekraïners die lange dagen kloppen, verdient Bologa Construct Company monsterbedragen. De winst schommelt tussen de 10.000 en 70.000 euro per maand. Volgens oud-werknemers verdwijnt dat geld razendsnel van de rekening. ‘Het gaat naar Roemenië en Polen.’

Belgen zijn idioten

Ondanks de verhalen over grote stapels vervalste A1-formulieren die de arbeidsinspectie aantreft in haastig verlaten kantoortjes, blijft vervolgen ingewikkeld. Onder de 210.000 buitenlandse arbeidskrachten die vorig jaar in ons land geregistreerd werden, zijn er amper 1.200 gevallen van A1-fraude vastgesteld. Bovendien kan zo’n zaak niet onmiddellijk worden aangepakt. ‘We hebben op 6 februari met de zaak-Altun een belangrijk arrest gehad voor het Europees Hof van Justitie’, zegt arbeidsjurist Yves Jorens van de Universiteit Gent. ‘Voortaan mag een A1-verklaring waarvan bewezen is dat ze op bedrieglijke wijze is verkregen, genegeerd worden.’ Daardoor wordt het Belgische materie en hoeft er niet doorverwezen te worden naar bijvoorbeeld Polen. ‘Maar wat is bedrog? Dat bewijzen kan alleen in een rechtbank. En dat is een serieus ommetje. Veel rechtszaken zullen er nog niet van gekomen zijn.’

België kan nog meer doen om inbreuken op te speuren, meent onderzoeker Frederic De Wispelaere. ‘Er moeten veel meer gegevens uitgewisseld worden tussen administraties en sociale instanties in Europa. Neem nu de A1-verklaringen. België vraagt die al op bij de Poolse sociale zekerheid. Waarom leggen we die niet naast de gegevens uit onze eigen Limosa-databank (waarin alle buitenlandse werknemers geregistreerd worden, red.)?’ Hij verwijst naar een proefproject in de Benelux in 2015. Na koppeling van de gegevensbanken werden in een overdonderende 40 procent van de gevallen inbreuken gevonden: ofwel werden in het verkeerde land premies voor de sociale zekerheid betaald, ofwel helemaal niet. ‘En dat is bij bedrijven en werknemers van Nederland en Luxemburg. Voor landen als Polen of Roemenië hebben we dit soort onderzoeken nog niet eens gedaan.’

De zaakvoerder van Bologa Construct Company maakte zich nooit zorgen dat ze gepakt zou worden, zeggen voormalige medewerkers. ‘Bij het zien van de valse stempels zag ik de gevangenis al voor me, maar de baas haalde haar schouders op. “Belgen zijn idioten, ze kunnen nog geen boef vangen als hij voor hen staat.” Ik hoop dat ze ongelijk krijgt.’

REACTIE De zaakvoerder van Bologa Construct Company reageert bij monde van haar advocaat. In een eerste reactie liet die weten dat zijn cliënt ‘klacht heeft neergelegd tegen enkele Poolse onderdanen die zich schuldig maken aan valsheid in geschrifte, gebruik van valse stukken, bedreigingen, afpersing…’ en dat zijn cliënt tijdens het lopende strafonderzoek geen verklaring wil afleggen en de resultaat van het onderzoek afwacht.

Een dag later, na aandringen van De Standaard, kwam een tweede reactie. ‘De bevindingen die de journalist verzameld heeft, zijn manifest foutief’, schrijft de advocaat. ‘Het getal van mensen dat door bemiddeling van mijn cliënten tewerkgesteld werd en zoals door de journalist wordt weergegeven, is niet correct. De lonen die hij vermeldt, zijn niet correct. De kosten die door mijn cliënten voor hun rekening zijn genomen, zijn evenmin correct weergegeven. De bedragen die mijn cliënten ontvangen van de gebruikers van de uitzendarbeiders, zijn niet correct vermeld. De journalist vermeldt nergens dat de huisvesting, de tankkaarten, de auto’s waarmee de uitzendarbeiders zich verplaatsen, door mijn cliënten ten laste worden genomen. Idem dito voor de medische kosten.’
Over de A1-formulieren zegt de advocaat dat er problemen met de documenten zijn geweest, ‘te wijten aan de malversaties door een van de Poolse individuen waartegen strafklacht is neergelegd. Ondertussen zijn die problemen opgelost.’

De Standaard sprak met elf Oekraïense arbeiders, twee klanten en vijf voormalige medewerkers van de zaakvoerder van Bologa Construct Company. Hun getuigenissen werden bevestigd door documenten die we konden inkijken. Zij worden op hun verzoek en voor hun veiligheid anoniem opgevoerd.