Het was Luc Tuymans die het zaadje plantte. In 2011 bracht Paul Dujardin een groep kunstenaars en wetenschappers bijeen die met José Manuel Barroso, toenmalig voorzitter van de Europese Commissie, discussieerden over A new narrative for Europe. Brussel verdiende een ‘wereldexpo voor de kunsten’, gooide Tuymans toen op tafel.

Zijn oproep bleef nazinderen. Door de Brusselse kunstinstellingen werd ze vertaald als: een twee- of driejaarlijkse manifestatie rond hedendaagse kunst in Brussel. Beteuterd werd er geconstateerd dat er in de Europese hoofdstad geen plan of platform bestaat voor hedendaagse kunst. Commerciële initiatieven, zoals Art Brussels, hebben dat ingepikt. Bovendien zou een grootschalige kunstmanifestatie het hervonden elan van Brussel kunnen onderstrepen na de aanslagen van 2016. Een term was alvast gemunt: Renaissance, ofte wedergeboorte.

Bozar gaf de eerste voorzet, met expo’s rond de historische avant-garde van Europa. Sophie Lauwers, directeur tentoonstellingen: ‘Bozar trekt nog altijd de kar, maar dit mag geen exclusief Bozar-project worden. De ideeën moeten van onderuit groeien. Vandaar dat we met alle spelers in Brussel rond de tafel zitten. De grote, zoals Wiels, de Centrale, het KunstenfestivaldesArts en nieuwkomer Kanal, maar ook kleinere zoals La Loge of Fondation Boghossian.’

Culturele hoofdstad 2030

Een grootschalige kunstmanifestatie het hervonden elan van Brussel kunnen onderstrepen na de aanslagen van 2016

Veel energie kroop in het aftasten van een gemeenschappelijke basis. De aanpak werd steeds pragmatischer. Waarom niet de cultuursector en de communicatiemachine van Visit Brussels op eenzelfde golflengte brengen? En waarom niet al beginnen dromen van Brussel als culturele hoofdstad van Europa in 2030?

‘Renaissance is een omslachtig verhaal’, zegt Kathleen Weyts, die in de beginfase als coördinator optrad. ‘Het is ook niet evident. Maar de aanvankelijke inzet is gebleven: de zoektocht naar een nieuw model voor de stad. Kunstevenementen als Manifesta of Documenta hadden ook ooit die rol.’

De droom van een biënnale leeft nog, denkt Sophie Lauwers. ‘Maar dan op een organische en praktische basis, zonder overkoepelende curator. De term biënnale is ook besmet. Brussel had in 2008 al een biënnale, die niet van de grond kwam.’

2020 wordt de richtdatum. Dit jaar staat een vingeroefening gepland. De prelude zal Days of renaissance heten en vorm krijgen als een vierdaagse denkoefening tijdens het Kunstenfestival. Bozar linkt het project alvast aan de historische renaissance, met een expo rond Bernard van Orley en de eeuw van Bruegel. ‘Ook vijfhonderd jaar geleden was de wereld in volle verandering en speelde de kunst daarin een centrale rol’, zegt Sophie Lauwers.