BRUSSELEr hangt dezer dagen een mix van voorzichtige hoop en ingehouden angst over de Balkan, na opvallende uitspraken van de presidenten van Servië en Kosovo.

De Serviër Aleksandar Vucic suggereerde de mogelijkheid van een deling van Kosovo om te komen tot een normalisering van de relaties met die staat, die zich na een oorlog in 1999 afscheurde van Servië en in 2008 zijn onafhankelijkheid uitriep. ‘Dit is het moment om de 400 kilometer lange grens tussen Kosovo en Servië te corrigeren’, zei de Kosovaar Hashim Thaqi enkele dagen later.

De kabinetschef van Thaqi erkende dat de twee partijen naar een creatieve oplossing zoeken ‘om voor eens en voor altijd een streep te trekken onder het geschil tussen Kosovo en Servië’. Een deling langs etnische lijnen wijst Thaqi af, maar een aanpassing van de grenzen in ruil voor wederzijdse erkenning is wel een mogelijkheid. Dat is een absolute voorwaarde voor die twee landen om op termijn toe te treden tot de Europese Unie.

‘Met grenzen spelen in de Balkan is vandaag even gevaarlijk als in de jaren negentig’ Carl Bildt Ex-premier Zweden

Servië erkent Kosovo niet en oefent nog altijd grote politieke en economische invloed uit in het gebied ten noorden van de rivier de Ibar, die dwars door de stad Mitrovica loopt. Daar wonen ongeveer 50.000 etnische Serviërs. De etnisch-Albanese regering in de Kosovaarse hoofdstad Pristina staat er de facto machteloos.

Een land- en bevolkingsruil ligt voor de hand: Servië krijgt het gebied ten noorden van de Ibar, Kosovo krijgt ter compensatie de gemeenten in de Presevo-vallei in Servië. Daar wonen hoofdzakelijk etnische Albanezen, die rond de eeuwwisseling het voorbeeld van de Albanezen in Kosovo volgden en in opstand kwamen.

Orthodoxe kloosters

Vucic en Thaqi ontmoeten elkaar begin september opnieuw in Brussel voor onderhandelingen onder bemiddeling van de EU. Op 9 september zal Vucic ook naar de Kosovaarse hoofdstad Pristina reizen voor besprekingen met Thaqi.

Concreet ligt er nog niets op tafel. Maar dat de kwestie extreem gevoelig ligt, blijkt uit de eerste reacties op de uitspraken van de twee leiders. De invloedrijke Servisch-orthodoxe Kerk eist dat Kosovo deel blijft uitmaken van Servië. In Kosovo staan prachtige middeleeuwse kloosters, waardoor Kosovo voor sommige Ser­viërs nog altijd als de wieg van de Servische beschaving geldt. Ruim honderd orthodoxe monniken uit Kosovo lanceerden een gelijkaardige oproep.

Maar ook vanuit Europa gaan stemmen op tegen een eventuele landruil. ‘Met grenzen spelen in de Balkan is vandaag even gevaarlijk als begin jaren negentig’, schreef de Zweedse oud-premier Carl Bildt, die na de oorlog in Bosnië in 1995 EU-gezant was in het verscheurde en vernielde land. ‘De Balkan verder balkaniseren is een recept voor rampspoed.’

Het beeld van de doos van Pandora wordt bovengehaald, en niet zonder grond. Opgezweept door politici als Milorad Dodik blijven veel Bosnische Serviërs dromen van afscheiding van Bosnië en een eventuele aansluiting bij Servië. En wat als een grenswijziging in Kosovo de etnische Albanezen in Noord-Macedonië op ideeën brengt?

EU-toetreding

Anderen minimaliseren dat risico en wijzen erop dat een landruil tussen Kosovo en Servië de enige manier is om een impasse te doorbreken en het perspectief op toetreding tot de Europese Unie realistisch te houden.

De Duitse kanselier Angela Merkel sprak zich al uit tegen grensaanpassingen in de Balkan. Maar aan de Britse krant The Guardian verklaarden anonieme diplomatieke bronnen in Belgrado en Pristina dat de VS en Frankrijk bereid zijn om het denkspoor met een open geest te bekijken – op voorwaarde dat Servië en ­Kosovo er zelf uit raken.