Tijdens de Dakendagen opende Rotterdam begin deze maand Luchtpark Hofbogen, een dakterras bovenop een in ongebruik geraakt treinstation. Je kunt er picknicken tussen de fruitbomen en de kunstschapen. Buurtbewoners palmen er intussen de moestuinbedjes in. Eerder vonden er al concerten en dansvoorstellingen plaats.

Kan er straks ook op het spoor ­getuinierd en geflaneerd worden? Hardop dromen de Rotterdammers van een nieuwe groene corridor in de stad, een park op pootjes. De voormalige Hofpleinlijn is 1,9 kilometer lang en zou zich daar uitstekend toe lenen. Ze loopt over een viaduct met 179 betonnen bogen Rotterdam ­binnen, vandaar de naam Hofbogen. De lijn werd in 1908 in gebruik ge­nomen als tracé voor elektrische treinen. In 2010 werd ze vervangen door een ondergronds traject en raakte ze in onbruik.

In de Volkskrant noemde architect Piet Vollaard van het collectief De Natuurlijke Stad zich al een groot voorstander van het groene lint. Er zijn haalbaarheidsstudies geschreven, de sporen en dwarsliggers zijn intussen verwijderd.

‘Treinsporen zijn ­ver­borgen schakels in de stad. Ze bieden een ideale voorzet voor fietssnelwegen’ Kristiaan Borret Brussels Bouwmeester

Ook het Hofbogen-viaduct zelf is gerestaureerd. Kantoortjes, hippe winkels en eetzaken op de begane grond droegen bij tot de wijkver­betering. Het maakte van deze plek een van de hotspots van Rotterdam.

De eigendomsstructuur is wel complex. Twee immobiliënvennootschappen brengen dit najaar het ­viaduct en het voormalige tracé in de verkoop. Naar schatting is 50 miljoen euro nodig om de volledige park­route uit te bouwen. De stad Rotterdam wil dat bedrag niet integraal ophoesten, maar toonde zich wel al ­bereid te participeren.

Promenade op hoogte

Een park enkele meters boven straathoogte: Parijs en New York reikten er de inspiratie voor aan. In de Franse hoofdstad loopt een 4,7 kilometer lang groentraject van de Bastille tot aan de oostgrens van ­Parijs. Een voormalige spoorweg­viaduct uit de negentiende eeuw vond zo een nieuwe bestemming: die van Petite Ceinture of Promenade Verte.

Hip is ook de High Line in Manhattan, een vier kilometer lange ­wandelweg over een oude goederenspoorlijn. Ze trekt jaarlijks zo’n vijf miljoen flaneurs en toeristen. Parijs financierde zelf de promenade, in New York wist een privé-initiatief het stadsbestuur over de streep te trekken om mee te investeren.

Bij ons zijn er nog geen voorbeelden van stadsparken op grote hoogte, zegt de Brusselse bouwmeester Kristiaan Borret. ‘Maar de bufferruimtes bij in onbruik geraakte spoorlijnen of rangeerterreinen komen steeds vaker in het vizier. ­Logisch ook. De verdichting dwingt tot zuinig ruimtegebruik en vindingrijkheid. Steden gaan steeds vaker op zoek naar verloren plekjes.’

Van Belgica naar Bockstael

Borret noemt het type High Line, met zijn bij uitstek recreatieve functie, slechts een van de mogelijkheden voor slim hergebruik. ‘Van een oude spoorlijn een park of sportruimte maken, is goed voor de buurt’, zegt hij. ‘Maar je kunt ook verder denken. Treinsporen zijn verborgen schakels in de stad. Ze bieden een ideale voorzet voor fietssnelwegen, die het verkeer op een alternatieve manier de stad binnensmokkelen. En daarnaast helpen ze de biodiversiteit in evenwicht houden.’

Een mooi voorbeeld is Lijn 28 in Brussel, een restant van spoorweg­infrastructuur die oude magazijnen verbond met Tour & Taxis. Na een wedstrijd in het kader van de wijkcontracten werd het braakliggend terrein in 2015 gesaneerd. Er groeit nu een snoer van pocket parken. Als speelzone en ontspanningsruimte voor wandelaars en fietsers vormt Lijn 28 een puzzelstukje van een ­toekomstige groen netwerk tussen de metrohaltes Belgica en Bockstael. Maar dan bovengronds.

Zuinig ruimtegebruik voert steden naar niet-conventionele plekken waar de uitdagingen groot zijn, denkt Kristiaan Borret. ‘Maar je hoeft het je daarom nog niet moeilijk te maken, door een park bovenop een viaduct te leggen.’