Matteo Salvini, kopstuk van de radicaal rechtse Lega en sinds kort de Italiaanse minister van Binnenlandse Zaken, is klaar en duidelijk. Boten van humanitaire organisaties die bootvluchtelingen op zee onderscheppen, zijn niet langer welkom in Italiaanse havens.

‘Mensenlevens redden is een plicht, maar het is niet verplicht om Italië in één groot vluchtelingenkamp te veranderen’, verantwoordde Matteo Salvini zich via Twitter. De kersverse minister en vicepremier wijst erop dat behalve de Aquarius nog een tweede schip, Sea Watch 3, voor de Libische kust wacht om de Middellandse Zee over te steken. ‘Het gaat om een schip van een Duitse ngo die vaart onder Nederlandse vlag, maar de immigranten wel in Italië wil afzetten. Italië buigt niet langer het hoofd om lijdzaam te gehoorzamen. Ditmaal zeggen we neen’, aldus Salvini.

Tijdens zijn verkiezingscampagne wees Salvini consequent op het gebrek aan Europese solidariteit met het vluchtelingenvraagstuk dat zich elke lente opnieuw in Italië aandient. Met zijn kustlijn boven Noord-Afrika ligt Italië in de ‘vuurlinie’ voor honderden boten met duizenden opvarenden, die een peperduur ticket kopen voor de levensgevaarlijke oversteek naar Europa.

Salvini wijst erop dat Europa zijn land snel met de vinger wijst wanneer Rome zijn economische en budgettaire verplichtingen dreigt te verwaarlozen. Tegelijk springt ‘Brussel’ nauwelijks bij wat de opvang of de herverdeling van bootvluchtelingen betreft. Die redenering vond bij de verkiezingen van 4 maart weerklank bij een aanzienlijke groep Italiaanse kiezers. De Lega behaalde toen 17 procent.

Als Salvini aankondigt dat de havens dicht blijven voor de reddingsboten van humanitaire organisaties, blijft het Lega-kopstuk dus een belangrijke verkiezingsbelofte trouw. De reddingsboot Aquarius Italië niet binnenlaten, is een sterk signaal aan de buitenwereld: in Rome is een nieuwe regering aan de macht.

Het zeerecht en de Italiaanse grondwet zijn duidelijk: solidariteit met wie in nood verkeert, is een verplichting. Het internationale recht verplicht landen om de gezaghebbers van schepen die onder hun nationale vlag varen, hulp te verlenen aan wie zich op zee in levensgevaar bevindt. De kapiteins zijn ook verplicht de bevoegde autoriteiten over die noodsituatie te informeren, de geredde opvarenden de eerste zorg toe te brengen en hen naar een veilige plek over te brengen. Opvarenden in nood geen hulp toebrengen op zee, is bijgevolg een misdrijf in Italië. Tot zover de regels die gelden op zee.

Een kuststaat heeft wel degelijk het soevereine recht om een boot de toegang tot zijn havens te weigeren. De internationale regels over het maritieme recht stellen niet expliciet dat staten verplicht zijn om boten met geredde schipbreukelingen in hun havens toe te laten. Maar dat biedt Italië nog geen vrijgeleide om zijn havens dicht te houden voor bootvluchtelingen. Als Italië migranten die dringend medische zorg, of eten of drinken nodig hebben, die hulp ontzegt, dan schendt het onder meer de Europese Conventie voor de rechten van de Mens. Een groep mensen de toegang weigeren, komt neer op een collectieve weigering om hun mogelijke asielaanvraag te overwegen, en dat is een schending van het Vluchtelingenverdrag van Genève.

Daarover zijn de Italianen steeds meer verdeeld. Al vele jaren tonen ze zich juist erg solidair met de talrijke bootvluchtelingen die in Italië aanmeren. Italië telt erg veel hulporganisaties voor vluchtelingen, de Kerk is erg actief op dat vlak, en vooral in Zuid-Italië springen ook veel burgers bij waar dat kan. Niet toevallig protesteerden de burgemeesters van ettelijke Zuid-Italiaanse steden – van Palermo tot Napels, en Taranto, Messina en Reggio Calabria – dan ook tegen de Italiaanse regeringsbeslissing om de reddingsboot Aquarius de toegang tot Italië te weigeren.

Tegelijk volgen veel Italianen Matteo Salvini ook wel, wanneer die het gebrek aan Europese solidariteit hekelt. Daarom scoorde de Lega eerst zo goed bij de parlementsverkiezingen van maart, en daarom doet de radicaal rechtse partij het sindsdien goed bij elke nieuwe regionale verkiezing in Italië.