De Oude Romeinen betaalden in zilveren denariën. Om aan grondstof voor hun muntproductie te komen, smolten ze zilvererts om in kleiovens, waarbij het edelmetaal van verontreiniging werd gezuiverd en waarbij als bijproduct lood in de lucht werd gepompt. Dat loodstof vervuilde de lucht in heel Europa, tot in Groenland toe. Het stof dat daar neerdwarrelde en bedekt raakte met sneeuw en ijs, ligt er vandaag nog steeds.
Een internationaal onderzoeksteam heeft boorstalen van de Groenlandse ijskap nu op lood onderzocht, en zo ontdekt dat de pieken en dalen in de loodvervuiling de timing weerspiegelen van diverse historische gebeurtenissen tijdens het Romeinse tijdperk. Daaronder oorlogen die door Julius Caesar werden uitgevochten, rapporteren ze deze week in het tijdschrift PNAS.
Aan de hand van de opeenvolgende concentraties van loodstof in het Groenlandse ijs presenteren ze een bijzonder gedetailleerde tijdlijn van 1.900 jaar Romeinse loodvervuiling, die is te lezen als een geschiedenis van de Romeinse economische activiteit. Volgens de onderzoekers vielen gedurende de laatste 80 jaar van de Romeinse Republiek (510-27 voor Christus), de periode voorafgaand aan het keizerrijk, bescheiden hoeveelheden loodstof op Groenland. De zwaarste loodverontreiniging, niet onverwacht, viel samen met de bloeitijd van het Romeinse Keizerrijk in de eerste en tweede eeuw na Christus, een periode van economische welvaart die bekend staat als de Pax Romana.
In de bloeiperiode was de looduitstoot vier keer hoger
‘De eerste twee eeuwen van het Romeinse Rijk was de looduitstoot zo’n vier keer hoger dan in de laatste decennia van de Republiek’, zegt coauteur Andrew Wilson, hoogleraar archeologie aan de universiteit van Oxford. ‘De economische groei kwam duidelijk op gang onder de keizerlijke overheersing.’
Het team ontdekte ook dat de looduitstoot afnam in periodes van politieke instabiliteit en twee keer een scherpe duik nam toen twee grote plagen in de tweede en derde eeuw het Romeinse Rijk troffen. De eerste, de Pest van Antonius, was waarschijnlijk een pokkenplaag. Ze trof het Romeinse Rijk in 165 na Christus en duurde minstens vijftien jaar. De hoge looduitstoot van de Pax Romana eindigde precies op dat moment en zou pas in de vroege middeleeuwen, meer dan vijf eeuwen later, herstellen. De tweede plaag, de Pest van Cyprianus, mogelijk een grieppandemie, sloeg toe in de tweede helft van de derde eeuw, tijdens een periode van politieke instabiliteit. Er ontstonden tekorten aan voedsel en soldaten die het Romeinse Rijk danig verzwakten.
