Consumeren we zo duurzaam als we graag geloven? De Nederlandse journaliste Robin van Wechem schrijft er een rubriek over in de krant Trouw. ‘Toen ik me over cosmetica begon te buigen, stelde ik vast dat die iets te ingewikkeld waren om snel even in de krant te doorgronden’, vertelt ze. ‘Dus heb ik er maar een boek van gemaakt.’ Dat heet Het antirimpelcomplex en het zet niet meteen aan tot extra smeren.

‘Cosmetica worden nog vaak als oppervlakkig gezien, een vrouwenonderwerp. Weinig journalisten schrijven er onafhankelijk en serieus over. Enkel de modebladen besteden er ruimte aan, maar die verkopen tegelijk veel advertentieruimte aan cosmeticamerken, ze moeten die dus te vriend houden. Als je wel kritisch wilt schrijven over cosmetica, is dat ook niet makkelijk, want er komt flink wat scheikunde bij kijken.’

‘In veel gevallen wel. Aardolie is niet per se iets waar je ziek van wordt, maar het is wel vaak verwerkt tot een of andere vorm van plastic, die je niet als dusdanig herkent. Die stoffen kunnen in je bloedbaan terechtkomen en ze kunnen niet altijd goed uit ons afvalwater worden gezuiverd, dus ze raken ook verspreid in ons milieu en onze voedselketen.’

‘Stoffen worden nu al geëvalueerd voor ze in onze cosmetica mogen, maar langetermijneffecten blijven buiten beeld’ Robin van Wechem Auteur ‘Het antirimpelcomplex’ Robin van Wechem Auteur ‘Het antirimpelcomplex’

‘De bewaarmiddelen en de parfums zijn ook controversieel. Het gaat om synthetische stoffen waarvan sommige onze hormoonhuishouding verstoren en zelfs met kanker in verband worden gebracht, zoals de parabenen.’

‘Voor je concludeert dat er niets aan de hand is, moet je weten dat de wetenschappelijke wereld hier verdeeld over is. Enerzijds heb je de toxicologen, die ervan uitgaan dat een stof op zich nooit giftig kan worden genoemd, dat je enkel over giftige dosissen kunt spreken. Volgens hen zijn parabenen in cosmetica veilig gedoseerd. Maar anderzijds heb je de endocrinologen, die kijken welke rol hormonen spelen voor onze gezondheid en ontwikkeling. In bepaalde periodes van die ontwikkeling is een ongeboren baby extreem gevoelig voor hormonen, zeggen zij, en als hij dan wordt blootgesteld aan lichaamsvreemde stoffen die op hormonen lijken – zoals parabenen die de moeder uit cosmetica opneemt – dan kan zelfs een kleine hoeveelheid de ontwikkeling verstoren en afwijkingen veroorzaken.’

‘De cosmetica-industrie lobbyt natuurlijk vooral met argumenten van toxicologen. Want als we de endocrinologen ernstig nemen – en waarom zouden we dat niet doen? – dan moeten we wettelijk gezien het voorzorgsprincipe toepassen en een reeks verdachte stoffen verbieden. Voor de industrie zou het grote economische gevolgen hebben, maar ik ben voorstander van dat voorzorgsprincipe. Natuurlijk worden stoffen nu al geëvalueerd voor ze in onze cosmetica mogen, maar dat onderzoek kijkt alleen naar kortetermijneffecten. Langetermijneffecten voor onze gezondheid of ons milieu blijven buiten beeld.’

‘Dat is inderdaad lastig. Je hebt keuze uit verschillende soorten zonnebrandproducten, maar er schort altijd wel iets aan. Enerzijds zijn er de producten met chemische filters, die het zonlicht absorberen. Dat zijn veelal hormoonverstorende stoffen. Anderzijds zijn er de mineralenfilters, die het licht weerkaatsen. Als je die mineralen in hun natuurlijke vorm in een crème verwerkt, krijg je iets wat een dikke witte laag op je huid legt: niet mooi. Dus vervormen de meeste fabrikanten de mineralen tot nanodeeltjes, die veel kleiner zijn dan de natuurlijke moleculen, waardoor ze zich mooi laten uitsmeren maar ook heel makkelijk worden opgenomen of binden met andere stoffen. Dat brengt nieuwe risico’s met zich mee, die we onvoldoende kennen. Als je mijn raad wilt, dan zeg ik: blijf vooral uit de volle zon of bescherm je huid met kleren.’

‘In het algemeen raad ik sprays af, omdat de kans groot is dat je risicovolle stoffen inademt, en via je longen komen ze snel in je bloed terecht. Deo’s met aluminium zijn ook twijfelachtig: de aluminiumconcentratie is hoog en de bewijslast ertegen groeit. Voorts zijn synthetische parfums te mijden, dus ook producten waaraan die parfums zijn toegevoegd. Het gaat om een onoverzichtelijke verzameling stoffen waarvan sommige bedenkelijk zijn.’

‘Ze hebben na drie jaar onderzoek alvast mijn voorkeur. Natuurlijke stoffen zijn niet per definitie veiliger dan synthetische, maar in de praktijk zie ik minder risico’s. Waarmee ik niet wil zeggen dat je klakkeloos al je synthetische producten door ecologische moet vervangen. Ook de eco-cosmetica vormen een groeiende industrie waarin sommige producten alleen lijken te dienen om ons meer te doen kopen. Als je echt ecologisch denkt, kun je moeilijk verantwoorden dat we voor zulke producten grondstoffen, verpakkingen en transport inzetten. Duurzamer smeren is dus ook minder smeren. Denk even na over wat je echt nodig vindt.’

‘Het antirimpelcomplex’ (uitgeverij Balans) ligt nu in de boekhandel.