Diamanten en vastgoed in Antwerpen Lees verder onderaan De Trump-connectie Lees verder onderaan

‘Sergej Magnitski is dood, omdat hij werkte voor mij’, zegt zakenman Bill Browder (53), met wie De Standaard dinsdag sprak in Brussel. ‘Sergej was geen dichte vriend. Hij was mijn advocaat. Maar als hij niet in mijn opdracht had gewerkt, leefde hij vandaag nog. Hij werd meer dan 300 dagen gemarteld en stierf. Ik leef met die last op mijn schouders.’

De Russische advocaat Sergei Magnitski overleed in november 2009 in een Russische cel. Hij had in de maanden voor zijn dood in opdracht van de Amerikaanse zakenman Bill Browder uitgezocht wat er gebeurd was met 195 miljoen euro die verdwenen was uit de staatskas, met de bedrijven van Browder als dekmantel. Toen Magnitski ontdekte waar de miljoenen naartoe waren en naar het Russische gerecht stapte, werd hij opgesloten.

Sinds dat moment is het leven van Bill Browder gewijd aan het bekomen van gerechtigheid voor Magnitski. Die kruisvaart brengt hem over de hele wereld. Nu is de beruchte Magnitski-affaire ook in Antwerpen neergestreken.

Corruptie

‘Sergej ging onder ede getuigen tegen de badguys. Later werd hij opgepakt door de mensen tegen wie hij een klacht had ingediend’

Bill Browder

Bill Browder is al jaren persona non grata in Rusland. Ooit was dat anders. In het midden van de jaren 90 was hij er de belangrijkste buitenlandse investeerder.

Na het einde van de Sovjet-Unie had de regering onder president Jeltsin waardevolle staatsbedrijven aan privé-investeerders verkocht en die konden wel wat extra kapitaal gebruiken. Het Hermitage Capital Management Fonds van Browder kreeg onder meer aandelen in Gazprom, Sberbank en andere belangrijke spelers op de Russische markt. Browder maakte van zijn macht in die bedrijven gebruik om de welig tierende corruptie door de oligarchen publiek aan de kaak te stellen.

‘Ik was tien jaar lang de belangrijkste buitenlandse investeerder in Rusland’, vertelt Browder. ‘Op ons hoogtepunt hadden we 4,5 miljard dollar geïnvesteerd in de Russische economie. Wij spoorden corruptie op en klaagden ze aan in de media. We deden dat niet uit menslievendheid, maar om onze eigen winstmarges te vergroten. Maar we hebben wel een verschil gemaakt in Rusland. We zijn er zelfs in geslaagd de ceo van Gazprom te doen ontslaan. Corruptie was toen overal, net zoals ze nu opnieuw overal is.’

In 2005 viel Browder in ongenade. Hij mocht Rusland niet meer binnen. ‘Ze zeiden dat ik een bedreiging was voor de nationale veiligheid. Ik heb al onze mensen weggehaald uit Rusland en al onze bezittingen, vooral aandelen, heb ik verkocht. Ik dacht dat mijn rol in het land voorgoed uitgespeeld was. Maar Rusland dacht daar anders over.’

‘Achttien maanden later, in juni 2007, vielen 25 politiemensen het kantoor binnen dat we nog hadden in Moskou. We werden slachtoffer van een “bedrijfsoverval”, zoals vele andere bedrijven in Rusland in die periode (in Rusland was het inpalmen van ondernemingen met de hulp van corrupte wetshandhavers en rechters in die tijd een gewoonte, red.). Ze stalen documenten en openden onze firma’s opnieuw. Ze zetten ze op naam van een veroordeelde moordenaar. En dan vroegen ze met succes 230 miljoen dollar (195 miljoen euro, red.) terug van de belastingen. Belastingen die wij hadden betaald na de verkoop van onze aandelen.’

Alleen maar badguys

Browder huurde de Moskouse advocaat Sergej Magnitski in om de zaak te onderzoeken. In de zomer van 2008 diende die een klacht in tegen zeven overheidsinstellingen. Magnitski maakte een lijst bekend van Russische ambtenaren en criminelen die in de diefstal en fraude waren betrokken. ‘Wij dachten dat Poetin het niet leuk zou vinden dat er 195 miljoen euro gestolen werd uit de staatskas’, zegt Browder. ‘Hij was een nationalist, een patriot. Hij was tegen de oligarchen. Wij dachten: dit laten de hoogste autoriteiten nooit passeren. Maar in Poetins Rusland bestaan er geen goodguys.’

‘Sergej was geen dichte vriend. Hij was mijn advocaat. Maar als hij niet in mijn opdracht had gewerkt, leefde hij vandaag nog’

Bill Browder

‘We zijn naar alle gerechtelijke instanties in Rusland gestapt. Sergej geloofde daarin. Ik ging op tv, radio en in de kranten ons verhaal vertellen. Sergej ging onder ede getuigen tegen de badguys. Vijf weken later werd hij thuis opgepakt door dezelfde mensen tegen wie hij een klacht had ingediend.’

Magnitski, een diabetespatiënt, werd opgesloten. Toen zijn toestand kritiek was, werd hij overgebracht naar de Boetirka-gevangenis. Volgens mensenrechtenorganisaties werd hij daar zwaar afgeranseld. Hij stierf dezelfde dag nog, op 16 november 2009. Hij was 37 jaar oud. Na zijn dood werd Magnitski in Rusland ook nog veroordeeld. Hij is de eerste Rus die ooit die ‘eer’ te beurt is gevallen. Volgens de Russische autoriteiten zijn Browder en Magnitski zelf de dieven van de 195 miljoen euro. Ook Browder werd veroordeeld.

Magnitski-act

Browder stopte na de dood van Magnitski van de ene dag op de andere met zakendoen. ‘Ik zoek nu voltijds gerechtigheid voor Sergej. Nu geef ik veel geld uit in plaats van er te verdienen. De vrouw en zoon van Sergej leven nu in Londen. Zij werkt bij ons.’

Browder werkt op twee sporen. Als lobbyist slaagde hij er in 2012 in de VS de ‘Magnitski-act’ te laten stemmen. Die wet verbiedt zaken te doen met Russen die een rol hebben gespeeld in de dood van Magnitski. Een soortgelijke wet is van kracht in Canada, het Verenigd Koninkrijk en Estland, Letland en Litouwen. Het Europees Parlement stemde in 2014 ook voor een Magnitski-act maar die is voorlopig nog niet in werking.

Daarnaast zijn Browder en zijn team wereldwijd op zoek gegaan naar de verloren 230 miljoen dollar. ‘We hadden een klokkenluider, Alexander Perepilitsjini. Hij bracht ons alle informatie aan over de postbusbedrijfjes en de landen waarlangs het geld was gepasseerd. In mei 2012 viel hij in Londen dood tijdens het joggen. Drie jaar later hebben dokters het zeldzame gif gelsemium in zijn maag gevonden.’

Ondanks de dood van Perepilitsjini rendeerde de zoektocht. Ondertussen hebben Browder en zijn team sporen van de Magnitski-miljoenen gevonden in  twaalf landen (zie kader). In al die landen is nu een klacht ingediend. In sommige van die landen is ook geld in beslag genomen. België is voorlopig het laatste land in de rij.

Browder is er ondertussen zeker van dat de entourage van president Poetin mee achter de diefstal zit. ‘Uit de Panama Papers is gebleken dat een deel van het geld terecht is gekomen bij Sergej Roldoegin, een vriend van Poetin en de peetoom van Poetins oudste dochter. Poetin is zelf 200 miljard dollar waard. Hij is rijk geworden door dit soort misdaden. Hij is de maffiabaas van een maffialand.’