Duurder varken ook gelukkiger varken? Lees verder onderaan

SCHIJNDEL ‘Ze zijn gewoon nieuwsgierig!’ Stan Gloudemans probeert ons gerust te stellen. We zijn over de omheining gekropen om zijn varkens van dichtbij te zien, maar de dieren gaan op hun beurt voor een doortastende kennismaking: ze knabbelen aan onze voeten en drijven ons door de modder in hun wei. Wroeten, exploreren en fourageren zijn activiteiten waarvoor varkens van nature hoogst gemotiveerd zijn. Hier hebben ze er de plaats voor.

Zulke buitenvarkens zijn zeldzaam. Vlees van kippen en koeien met weidegang vind je makkelijk, in het rek met de biolabels. Daar ligt ook biologisch varkensvlees, maar biovarkens zijn doorgaans heel anders gehuisvest dan wat we hier zien. Ze hebben meer ruimte in hun stal dan gewone varkens en ze krijgen er wat buitenruimte bovenop, maar een vierkante meter per dier volstaat daarvoor. Die mag verhard zijn en deels overdekt: meer een terras dan een tuin, dus.

Stan Gloudemans wou daarin iets verder gaan. ‘Ik ben opgegroeid in een gewoon varkensbedrijf en studeerde aan de landbouwuniversiteit van Wageningen nog af in de lichting “gewoon is goed genoeg”. Maar ik ben de jongste twintig jaar anders gaan denken.’

‘In Engeland zijn buitenvarkens veel normaler dan hier en worden ze op grotere schaal gehouden. Je vindt er hun vlees wel in de supermarkt’

Samen met enkele gelijkgestemden lanceerde hij zijn Buitengewone Varkens: varkens die een afdak hebben maar altijd buiten kunnen, en die in kleine familiegroepen leven – het soort formaties dat je ook bij wilde zwijnen ziet. Wij staan tussen een vijftiental exemplaren in het Brabantse Schijndel, op de grond van Stans vader, die intussen geen indust­riële varkenshouder meer is, maar verzorger van buitenvarkens. Het is helemaal anders voor hem, maar daarom niet revolutionair. ‘Míjn vader had ook al varkens’, zegt vader Gloudemans. ‘Tien of twaalf. Ook die liepen in de wei, en ze aten de restjes van de boerderij. Daar was toen niets buitengewoons aan.’

Dan maar Unoxworst

Vandaag is het moeilijk om er weer iets normaals van te maken, ondervond Stan. ‘We begonnen hier in 2011 mee en groeiden een paar jaar stevig, maar in 2014 vielen we helemaal terug. Het nieuwe was eraf voor de consument, we bleven zitten met ons vlees en slagers wilden het niet omdat het geen keurmerk had. We moesten het tegen bodemprijzen verkopen voor Unoxworst.’

‘Sindsdien zijn we voorzichtiger. We zijn gekrompen. Onze klanten zijn deels onze crowd­funders: mensen die vooruitbetalen voor hun vlees, zodat wij het geld al kunnen investeren. Maar we leveren ook aan restaurants, en we hebben een gewone webshop (met prijzen in de grootte­orde van biovlees). We zijn te klein om samen te werken met een supermarkt, want die wil een constante toevoer.’

‘Gelukkig moeten we ons inkomen hier niet uit halen, we doen het als nevenactiviteit. Dat geeft ons de ruimte om te experimenteren, te tonen dat een buitenvarken kán. We hopen dat iemand anders het idee een stap verder wil dragen. Om hier de kost mee te verdienen, moet je het groter kunnen opzetten en de markt flink bewerken.’

Stan toont een reeks foto’s die hij nam in het Verenigd Koninkrijk. ‘In Engeland zijn buiten­varkens veel normaler dan hier en worden ze op grotere schaal gehouden. Je vindt er hun vlees wel in de supermarkt. Dat stimuleert ons om het vol te houden.’

Luid protest

Enkele weken later zie ik de varkens terug, omdat een deel van hen naar het slachthuis wordt gebracht. Stans vader strooit eikels in de trailer. Varkens zijn er normaal dol op, maar de dieren trappen er ditmaal niet in. Er komt flink wat geduw en getrek aan oren en staarten bij kijken eer er acht varkens in de laadruimte staan. Onder luid protest schiet Stan ze één voor één hun verplichte ‘transportblik’ door een oor: ‘Ze mogen dan buitengewoon zijn, ze moeten nog altijd voldoen aan de wet.’ Het is niet het vrolijke plaatje van mijn vorige bezoek.

‘Hun einde is niet zo anders dan dat van andere varkens’, zegt Stan. ‘We brengen ze naar een klein slachthuis, waar wat minder haastig wordt gewerkt: dat is alvast goed.’

Bij het slachthuis lopen Stans varkens rustig hun wachthok in. In de aanpalende hokken gaat het er minder vredig aan toe: varkens verdringen elkaar, krijsen, hebben flinke krassen in hun huid. ‘Omdat ze voor het eerst samenzitten: de boer heeft uit verschillende groepen de vetste dieren verzameld. In hun laatste uren vechten ze een machtsstrijd uit. Dat wil ik niet.’

Stans varkens observeren het gewoel, nog altijd nieuwsgierig.