BrusselDe maatregelen die de Spaanse premier Mariano Rajoy zaterdag nam om de autonomie van Catalonië terug te schroeven, gingen veel verder dan de verwachte ‘minimale interventie’. Gesterkt door de unanieme steun van de Europese leiders, ging Rajoy er fors tegenaan: de Catalaanse regering wordt afgezet, het parlement verliest een deel van zijn bevoegdheden en verkiezingen komen er niet in januari, maar ‘wanneer de toestand genormaliseerd is’ – uiterlijk over zes maanden.

Afgelopen vrijdag hadden ook de kopstukken van de sociaaldemocratische PSOE, die de maatregelen mee ondertekende, nog aangekondigd dat Madrid slechts enkele bevoegdheden naar zich toe zou trekken. Maar in plaats daarvan neemt de regering de hele boel in Catalonië over. Dat de ingreep vrijdag wordt goedgekeurd door de Senaat, staat zo goed als vast. Rajoys Partido Popular heeft er een absolute meerderheid.

De bal ligt nu weer in het kamp van Catalonië. In Barcelona kwam bijna een half miljoen Catalanen zaterdag op straat om te protesteren tegen de Spaanse ‘staatsgreep’ en als steunbetuiging voor de twee separatistische leiders, Jordi Sànchez en Jordi Cuixart, die in Madrid in de gevangenis zitten.

De keuze van Puigdemont

Gesterkt door steun van Europese leiders, gaat Rajoy er fors tegenaan: de Catalaanse regering wordt afgezet, het parlement verliest een deel van zijn bevoegdheden

De Catalaanse minister-president Carles Puidgemont heeft voor vandaag een zitting van het parlement bijeengeroepen om ‘te debatteren en te beslissen over de intentie om de democratie in Catalonië op te heffen’. In zijn reactie op de verklaring van Rajoy kwam het woord ‘onafhankelijkheid’ niet over zijn lippen. Ook al schreef hij donderdag in zijn antwoord aan Rajoy nog expliciet dat Catalonië de onafhankelijkheid zou uitroepen als artikel 155 geactiveerd zou worden.

Concreet heeft Puigdemont de keuze tussen twee opties. Ofwel roept hij, nog voor de stemming vrijdag in Madrid, zelf verkiezingen uit in Catalonië. Dan wordt de toepassing van artikel 155 opgeschort. Ofwel roept hij eenzijdig de Catalaanse onafhankelijkheid uit.

Zoals de voorbije weken bleek, zijn de Catalanen sterk verdeeld. De druk op Puigdemont komt dus van twee kanten. Maar de drastische ingreep van Madrid maakt het separatistische kamp waarschijnlijk sterker.

Jordi Turull, de woordvoerder van de Catalaanse regering, zei gisteren dat het uitroepen van verkiezingen ‘niet op tafel’ ligt. Wel zal er een beslissing worden genomen ‘die in de lijn ligt van het mandaat van 1 oktober (de dag van het referendum, red.)’. Ook Turull nam het woord ‘onafhankelijkheid’ niet in de mond.

Olie op het vuur

Als Puigdemont net als Rajoy niet bereid is toegevingen te doen, stevenen Madrid en Barcelona af op een regelrechte confrontatie. Die kan rampzalige gevolgen hebben. Als Puigdemont de onafhankelijkheid uitroept, kan hij worden vervolgd voor rebellie – waarop een gevangenisstraf tot dertig jaar staat. Meteen heeft het Catalaanse separatisme er dan een martelaar bij: nog meer olie op het separatistische vuur.

De door Madrid voorgestelde maatregelen zijn bovendien niet eenvoudig uit te voeren. Wat als de Catalaanse ministers weigeren op te stappen? Worden ze dan manu militari uit hun kantoren gehaald? Wat als de Mossos d’Esquadra, de Catalaanse politie, weigert de orders uit Madrid op te volgen? Het geweld dat de Guardia Civil nodig achtte om het referendum op 1 oktober te verhinderen, laat het ergste vermoeden over wat er kan gebeuren.

Economische fall-out

Zeker lijkt wel dat Catalonië zelf het eerste slachtoffer is van deze crisis, hoe ze ook afloopt. De voorbije weken verhuisden al ongeveer 1.300 bedrijven, van kmo’s tot grote banken, hun sociale (en soms fiscale) zetel uit Catalonië. De opmerking van Oriol Junqueras, de vicepresident van de Catalaanse regering die ook verantwoordelijk is voor economie, dat ‘de fabrieken en kantoren’ toch nog in Catalonië gevestigd zijn, lijkt erop te wijzen dat hij die economische fall-out niet echt ernstig neemt. Dat zou hem, en de Catalanen, zuur kunnen opbreken.