De grootste regeringspartij, de N-VA, wil de dotatie van de NMBS aan de spoorvakbonden – jaarlijks goed voor 10 miljoen euro – stopzetten. Volgens de N-VA is het niet langer verantwoord dat de NMBS – zonder succes overigens – ‘sociale vrede probeert af te kopen’ door het loon door te betalen van spoorwegpersoneel dat is vrijgesteld om voltijds voor de vakbond te werken.

Achter de uithaal naar de spoorvakbonden schuilt een jarenoud ongenoegen bij politieke partijen als de N-VA en Open VLD over de ‘miljoenen’ van de vakbonden, al dan niet geparkeerd op ‘geheime’ buitenlandse bankrekeningen.

Interne keuken

De vakbondsleiders wimpelen die kritiek steevast af en hebben het in koor over ‘onterechte beschuldigingen’, maar doen meestal weinig moeite om de verwijten zwart op wit te weerleggen. De vakbonden geven al jaren geen openheid over hun financies.

Dat geldt bij uitstek voor het socialistische ABVV, waar het gebrek aan greep van de nationale leiding op de regionale afdelingen en de beroepscentrales tot volstrekte ondoorzichtigheid leidt.

De grootste vakbond, het christelijke ACV, biedt wel – mondjesmaat – inzicht in zijn inkomstenbronnen. Zo kan iedereen die het wil op de website van het ACV het administratief jaarverslag van 2015 lezen, met een aanzet tot financiële opheldering.

Lidgeld

Wat weten we? Om te beginnen dat de belangrijkste inkomstenbron uit de lidgelden van de aangesloten leden bestaat.

Zo betalen ACV’ers 16,62 euro lidgeld per maand, weliswaar met kortingen voor jongeren of voor niet-actieven zoals werklozen of langdurige zieken. Ook naargelang de beroepscentrale kan het lidgeld lichtjes wijzigen.

Ter vergelijking: bij de liberale ACLVB ligt de gewone premie (zonder korting) op 15,95 euro, dat is ietsje minder dan bij het ACV.

Omgerekend haalt het ACV op jaarbasis ongeveer 280 miljoen euro aan inkomsten bij zijn leden. Die krijgen in ruil een mix van collectieve belangenverdediging (zoals bij cao-onderhandelingen in hun bedrijf of sector) en van individuele dienstverlening, bijvoorbeeld bij ontslag of werkloosheid.

Daar blijft het niet bij. Zo pakt bijvoorbeeld de ACLVB op zijn website prominent uit met allerlei ‘andere voordelen’ die lidmaatschap biedt, zoals ‘voordelig logeren in een van onze eigentijdse vakantiehuizen of hotels’. Zo kunnen liberale vakbondsleden voor een vakantie terecht in Barvaux-sur-Ourthe, in de Ardennen.

Bij de socialistische vakbond is het vakantiedomein Floreal, in Blankenberge, dan weer een begrip.

Vakbondspremie

Waar de politiek niets over zegt: duizenden bedrijven betalen mee aan dat vakbondslidmaatschap. In tig bedrijfssectoren bestaan er cao’s waarin de werknemers die lid zijn van een vakbond, een deel van hun lidgeld terugbetaald krijgen. Dat kan tot maximaal 135 euro per jaar, fiscaal vrijgesteld.

Werkloosheidsdienst

De service van de drie vakbonden steunt op een breed uitgebouwde werkloosheidsdienst. ACV, ABVV en ACLVB zijn door de overheid erkend als uitbetalingsinstelling voor de werkloosheidsuitkeringen. Ze krijgen daarvoor een administratieve vergoeding van de RVA. Voor de drie samen ging het in 2016 om 205 miljoen euro.

Controle door de RVA en het Rekenhof moet maken dat dit geld niet voor het ‘klassieke vakbondswerk’ wordt gebruikt. Het moet om een aparte boekhouding gaan.

Stakerskas

Ongeveer een tiende van de jaarlijkse inkomsten uit lidgelden wordt opzijgezet in de stakerskas. Bij het ABVV beheert elke centrale een autonome stakerskas. Financiële details over inkomsten of uitgaven worden niet gegeven.

Bij het ACV betaalde de nationaal beheerde ‘centrale weerstandskas’ in 2015 7,2 miljoen euro uit aan stakersvergoedingen.

Concreet heeft een stakende ACV’er recht op 30 euro per dag, als compensatie voor zijn loonverlies. Vanaf de tweede week staking wordt dat 35 euro per dag.

De christelijke bond heeft al meermaals toegegeven dat een deel van dat stakersgeld op een buitenlandse bankrekening staat. Waarschijnlijk in Luxemburg. Om hoeveel het gaat, wil het ACV niet zeggen, naar eigen zeggen om te voorkomen dat de Belgische regering er kan beslag op leggen en zo elke vakbondsactie aan banden kan leggen.

Het is evenmin geweten hoeveel de kapitaalopbrengst is van die stakerskas. Wel staat vast dat meerdere ACV-centrales flink hun broek hebben gescheurd aan het Arco- en Dexia-debacle.

Sectorfondsen

Ook volstrekt onduidelijk is hoeveel geld er omgaat in de opleidingsfondsen in de verschillende bedrijfssectoren en in hoeverre de vakbonden dat geld gebruiken voor ‘eigen opleidingen’, zoals van nieuwe délégués.

Het moet gezegd: hier delen de werkgeversfederaties in de blaam. Ook zij weigeren inzage te geven in de geldstromen van de sectorfondsen die ze samen met de vakbonden beheren.