BRUSSELItaliaanse en internationale schepen hebben vorig weekend 1.002 migranten op zee gered. In september kwamen er 6.284 migranten toe in Italië vanuit Libië, blijkt uit nieuwe cijfers van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Dat is ruim tienduizend minder dan in dezelfde maand een jaar geleden, maar opnieuw een pak meer dan de 3.914 die in augustus de oversteek waagden.

Er lijkt zo een einde te komen aan de scherpe daling die vrij plots vanaf midden juli optrad. Volgens migratie-experts zijn er aanwijzingen dat dit het gevolg was van een deal die de Italiaanse geheime dienst sloot met de invloedrijke Dabbashi-clan in Sabratha, die een sleutelrol speelde bij de smokkel van Afrikaanse migranten naar Italië. In ruil voor dollars, voedselhulp en geneesmiddelen zou de clan daarmee gestopt zijn (DS, 31 augustus).

De Italiaanse regering ontkent en zegt dat ze alleen zaken doet met de regering in Tripoli of de lokale politici in Sabratha. De ‘smokkelkoning’ Ahmed Dabbashi verklaarde tegenover het persbureau Reuters dat hij een akkoord sloot met de Libische regering om met zijn militie de ‘illegale migratie tegen te houden’. In ruil zouden de Dabbashi’s geld en politiek aanzien gekregen hebben - en misschien ook de belofte dat ze beschermd zullen worden bij een eventuele aanklacht door het Internationaal Strafhof.

Clanstrijd

‘De clans betalen zal leiden tot afpersing zonder einde’ Khalifa Haftar Libische krijgsheer/generaal

De ommekeer van de Dabbashi’s leidde tot ongenoegen bij andere clans en meer bepaald de Al-Wadi-brigade, die ook geld verdiende met mensensmokkel. ‘Toen we de migratie tegenhielden, kwam de brigade op ons af met haar terreinwagens, geschilderd in kleuren van de militaire politie’, aldus Ahmed Dabbashi. ‘Hun leden begonnen militaire uniformen te dragen en ons lastig te vallen, omdat het tegenhouden van de migranten slecht voor hen is.’ Minder mensensmokkel betekent minder geld.

Bij de gevechten tussen de clans kwamen de jongste weken 26 mensen om het leven en vielen er 170 gewonden, terwijl duizenden burgers op de vlucht sloegen voor het geweld. Die machtsstrijd viel samen met de nieuwe stijging van het aantal migranten dat op zee gered wordt.

Khalifa Haftar, de machtige krijgsheer/generaal die vanuit Benghazi met zijn leger de regering van premier Fayez Al Sarraj bestrijdt, bekritiseerde in een interview met de Corriere della Sera het sluiten van akkoorden met de clans: ‘Wie hen betaalt, komt terecht in een vicieuze cirkel. Morgen zullen ze elkaar bevechten voor de vergoedingen en daarna opnieuw meer geld vragen. Het zal leiden tot afpersing zonder einde.’

Haftar bood de Italianen in het interview aan om zelf de klus te klaren aan de zuidelijke grens van Libië: ‘Ik kan daarvoor de mankracht leveren, maar de Europeanen moeten hulpgoederen, drones, helikopters, nachtkijkers en voertuigen leveren.’

Kritiek op migratiebeleid

Ook Matteo Villa van de Italiaanse denktank ISPI ziet een mogelijk verband tussen de stijging van het aantal migranten en de gevechten tussen clans in Sabratha, zei hij tegenover The Guardian. Maar hij sluit ook niet uit dat de Dabbashi-clan aan Rome het signaal wil geven dat hij ‘de kraan’ kan open- en toedraaien zoals het hem goeddunkt.

Als de migratie vanuit Libië de komende weken blijft toenemen, is dat slecht nieuws voor de linkse regering in Rome. Minister van Binnenlandse Zaken Marco Minniti heeft veel energie gestoken in de deal met Libië en er zijn politiek prestige aan verbonden.

Volgend voorjaar vinden er verkiezingen plaats in Italië en het migratiebeleid van de regerende Partito Democratico is een makkelijk doelwit van kritiek voor oppositiepartijen zoals Forza Italia van ex-premier Silvio Berlusconi, de extreemrechtse Lega Nord en de Vijfsterrenbeweging. De nieuwe leider van die partij, Luigi di Maio, pleit ervoor om migranten te ‘filteren’ in de landen van oorsprong.